Para drobniczek – samica u góry
U drobniczki jednodniówki (Heterandria formosa) jedne aspekty rozrodu pozostają takie same, jak u większości przedstawicieli rodziny piękniczkowatych (Poeciliidae), podczas gdy inne są zupełnie unikatowe. I tak, również tutaj pakiety plemników gromadzone są po kopulacji w licznych uchyłkach jajowodu, gdzie zachowują żywotność przez wiele miesięcy.
Samiec w całej okazałości
Dzięki temu mają one zdolność zapładniania sukcesywnie (cyklicznie) i stale dojrzewających nowych partii komórek jajowych. U zdrowej, będącej w optymalnej kondycji samicy takich rozwijających się niezależnie od siebie partii zarodków może być nawet osiem (samica po osiągnięciu dojrzałości płciowej praktycznie przez cały czas jest w ciąży).
Jest to możliwe dzięki tzw. dodatkowemu zajściu w ciążę, czyli nadpłodnieniu, zwanemu też superfetacją – zjawisku określanemu jako jednoczesny rozwój zarodków znajdujących się w kilku różnych stadiach rozwoju (nakładające się na siebie mioty; w jęz. angielskim: Clutch overlap). Dla organizmu samicy stanowi to duże obciążenie. Dlaczego? O tym poniżej …
Samiec (z lewej) podążający ku samicy
Po zapłodnieniu zygotę oddziela od jajnika przestrzeń okołożółtkowa wypełniona płynem jajnikowym. Zygota zawiera jednak niewielkie ilości żółtka i zarodki zmuszone są po niedługim czasie czerpać substancje odżywcze z ciała matki (matrotrofia). Odbywa się to za pomocą łożyska pęcherzykowego, zwanego też łożyskiem pęcherzyka jajnikowego [dawniej określano je jako łożysko rzekome (pseudoplacenta)].
Gęsto zarośnięty zbiornik z drobniczkami – dobry dobrostan ryby mają zapewniony
Tworzą je przylegający ściśle nabłonek pęcherzyka jajnikowego oraz powierzchnia chłonna zarodka – szczególnie obficie ukrwiona błona worka osierdziowego i woreczka żółtkowego. Struktury te uczestniczą w transferze substancji odżywczych z organizmu matki do zarodka (matrotrofia). Jak wydajny i rozbudowany jest to system niech posłuży fakt, że sucha masa ciała zarodka wzrasta podczas całej embriogenezy aż o 3900%.
Grupa dorosłych osobników żerujących przy dnie
Zdaniem niektórych badaczy, we wczesnych stadiach rozwoju, pokarm wchłaniany jest także przez nabłonek pokrywający całe ciało zarodka. Jego głowę zakrywa niczym kaptur powiększający się worek osierdziowy, który wraz z woreczkiem żółtkowym jest bogato unaczyniony.
U drobniczek pojawiają się niekiedy jaśniej ubarwione osobniki – ksantoryczne
Nabłonek zlokalizowany na wierzchołkach obu narządów a także na powierzchni osłonki przejrzystej pęcherzyków jajnikowych jest wyspecjalizowany i ma wysoce chłonny charakter – na jego powierzchni znajdują się bowiem liczne, wydłużone mikro wypustki, pofałdowania i pęcherzyki, które zanikają przed porodem (tej cechy specjalizacji nabłonkowej brak jest u innych przedstawicieli rodziny piękniczkowatych).
Dorodna samica u góry – takie osobniki rodzą regularnie młode
Powyższe ma swoje ścisłe odzwierciedlenie w strategii rozrodczej gatunku, gdzie samica rodzi często, ale mioty są bardzo mało liczne (potomstwo ma wówczas większe szanse na przeżycie w razie ataków drapieżników lub wystąpienia niekorzystne czynników środowiska, np. suszy, braku pokarmu itp.). Zamiast bowiem wydawać na świat wszystkie młode naraz (jak ma miejsce u ogromnej większości piękniczkowatych, gdzie cały miot rodzi się podczas jednego porodu, trwającego zwykle 1-3 godzin), poszczególne porody rozkładają się w czasie.
Samica – na tle soczystej zieleni drobniczki prezentują się najokazalej
Ten zaś trwa zwykle od kilku do kilkunastu dni, w zależności od panujących warunków środowiskowych. Może być zatem tak, że niemal każdego dnia (co 20-30 godzin) , choć częściej co drugi, trzeci dzień (czasem jeszcze rzadziej – nawet co 5-10 dni) samica odbywa jeden poród, podczas którego wydaje na świat zwykle 1-2, rzadko więcej młodych (są to osobniki najbardziej rozwinięte, podczas gdy reszta zarodków dalej dojrzewa i oczekuje na swoją kolej, niczym na fabrycznej taśmie produkcyjnej).
Narybek drobniczki ma barwę ochronną i nie jest zwykle niepokojony przez osobniki dorosłe
Cały zaś miot obejmujący daną partię jaj i dany okres czasu liczy od kilku do dwudziestu kilku osobników (rzadko więcej). Drobniczki zwykle nie zjadają swojego potomstwa i w jednogatunkowym akwarium, bogato zarośniętym i przy odpowiednim żywieniu ryb dorosłych możliwy jest bezproblemowy odchów narybku. Można go także na bieżąco odławiać pośród roślinności pływającej i przenosić go do oddzielnego zbiornika – odchowalni.
Dwie dorodne samice
O drobniczce jednodniówce pisałem kiedyś tu:
„Heterandria formosa”