Ten wielce skądinąd uroczy gryzoń należy do rodziny myszowatych (Muridae) i jest jednym z najczęściej utrzymywanych przez ludzi petsów, jak również szeroko wykorzystywanym w placówkach badawczych zwierzęciem laboratoryjnym. Niekiedy zwany jest szczurem pustynnym, gerbilem lub suwakiem mongolskim. Pierwszą wzmiankę o omawianym gatunku przekazał w 1897 r. Armand (Pere) David (1826-1900) – francuski zoolog, botanik i misjonarz. Rok później zaś pierwszego opisu dokonał francuski teriolog i ornitolog Alphonse Milne-Edwards (1835-1900). W Europie myszoskoczek mongolski zyskiwał coraz większą popularność począwszy od lat 60-tych u.w. W naturze zamieszkuje suche, stepowe lub półpustynne obszary Azji – południowe krańce Rosji, poprzez Mongolię, po północno-wschodnie Chiny.
Omawiany gryzoń osiąga masę ciała zwykle 55-70g (maksymalnie do 130g) i dorasta do 24 cm (samiec) z czego ponad połowa przypada na ogon. Ten ostatni jest całkowicie porośnięty szorstkim włosem, z niewielkim pędzelkowatym zakończeniem (mniej lub bardziej widocznym). Kończyny piersiowe są krótsze, czteropalczaste, podczas gdy miedniczne – dłuższe, mocniej zbudowane (umożliwiają wykonywanie susów i skoków) i pięciopalczaste. Spodnia część stopy pokryta jest włosem w około 90% (bez pięty). Szyja jest niewidoczna, oczy duże, czarne i dość wypukłe, podczas gdy uszy – małe, owalne i pokryte z zewnątrz sierścią. Na brzuchu zlokalizowany jest gruczoł zapachowy. W niewoli wyhodowano wiele odmian barwnych, m.in. czarną, kremową, srebrną, brązową, albinotyczną, płową i szafirową. Każda z nich może dzielić się na warianty określające bardziej szczegółowo typ umaszczenia, np. jednobarwne, ze znaczeniami (White Spot, łaciate itp.), w tym kolorowymi (syjamskie, himalajskie itp.), oraz niejednolite (np. Golden Agouti, Alergian Fox) i inne.
Dorosły samiec jest nieco większy od samicy. Ma dobrze widoczną mosznę z uwypuklającymi się w niej jądrami, a odległość między odbytem i ujściem cewki moczowej jest u niego znacznie większa. Brzuszny gruczoł łojowy jest u samca około dwa razy większy niż u samicy. Dorosła samica ma 4 pary sutków i znacznie jaśniej zabarwioną spodnią część nasady ogona (odmiana dzika, aguti). Myszoskoczki są gryzoniami pustynno-stepowymi i prowadzą stadny, towarzyski i społeczny tryb życia oraz są terytorialne – znaczą teren wydzieliną wspomnianego gruczołu, a także moczem i odchodami (są praktycznie bezwonne). Są aktywne przez całą dobę (w naturze głównie o świcie i zmierzchu) z krótszymi lub dłuższymi przerwami na odpoczynek, a przy tym ruchliwe, inteligentne i niezwykle ciekawskie.
Gerbile mongolskie są ewolucyjnie bardzo dobrze przystosowane do skrajnie niekorzystnych warunków środowiskowych. W ich naturalnym środowisku teren jest jałowy, zimy są długie, a lata krótkie, z temperaturami powietrza dochodzącymi odpowiednio do -40°C zimą i +50°C latem (występują też duże dobowe wahania temperatury), a ilość opadów jest znikoma. Są bardzo odporne na odwodnienie organizmu i brak wody – dorosły osobnik potrzebuje jej dziennie tylko ok. 4 ml. Aby maksymalnie zaoszczędzić wodę zwierzęta te mają zdolność do silnego zagęszczania moczu i kału oraz magazynowania tłuszczu pod skórą. Białe ubarwienie spodniej części ciała umożliwia odbijanie ciepła wydzielanego przez nagrzane podłoże, a owłosione stopy je chronią przed poparzeniami. Gruczoły łojowe produkują zaś tłuszcz, który pochłania promieniowanie słoneczne i reguluje temperaturę ciała.
Chów można prowadzić w parach (ssak z natury monogamiczny) lub w grupie kilku, kilkunastu współplemieńców. Grupę powinny tworzyć osobniki wychowane razem od małego (opcjonalnie także tej samej płci) lub dorosła para alfa i spokrewnieni z nią raczej żeńscy współplemieńcy (starsze potomstwo, siostry, ciotki itp.). W grupie przewodzi dominujący samiec. W niewoli możliwy jest także chów haremowy. Myszoskoczki szybko biegają, a dzięki mocnym i długim kończynom miednicznym także dobrze skaczą. W zachowaniu równowagi pomaga im długi ogon. W charakterystyczny sposób stają słupka. Nie wspinają się. Są łagodne i spokojne, łatwo się oswajają i sporadycznie zdarza się, że gryzą. Z upodobaniem za to przekopują ściółkę. W naturze kopią rozbudowane, podziemne korytarze z kilkoma wejściami i komorami, np. lęgową, spiżarnią itp. Zgryzają szczególnie drewniane elementy pomieszczeń. Nie hibernują. Są generalnie wszystkożerne, ale ich dieta opiera się głównie na pokarmie roślinnym (specjalistyczne mieszanki ziaren, warzywa i owoce, zielonki, siano, susze, pędy krzewów i drzew owocowych itp.). Jedynie 1-2 razy w tygodniu można podawać niewielkie ilości larw owadów, np. mącznika młynarka, celem wzbogacenia diety w białko pochodzenia zwierzęcego.
W niewoli omawiane gryzonie nie gromadzą pokarmu w kryjówce (inaczej niż w naturze). Podczas zalotów, w przypadku niebezpieczeństwa, zdenerwowania lub naruszenia terytorium przez intruza ssak ten charakterystycznie tupie, uderzając kończynami miednicznymi o podłoże (częściej samce). Komunikacja między współplemieńcami odbywa się także poprzez wokalizację (rozmaite piski). Kończyny piersiowe służą także do przytrzymywania pokarmu. Są to zwierzęta ciche i bardzo czyste – nie wydzielają nieprzyjemnego zapachu. Są wrażliwe na przegrzanie. Choć koprofagia ma miejsce, to zazwyczaj występuje tylko przy niedoborach pokarmowych w diecie. Dożywają, choć rzadko nawet ponad 5 lat.
Te małe ssaki utrzymujemy w metalowej klatce o rozstawie prętów 1,5 cm, terrarium lub pustym akwarium szczelnie przykrytym drobną siatką. Pomieszczenie dla pary powinno mieć wymiary co najmniej 70×30×40 cm. Należy wyposażyć je w rozmaite kryjówki (mały domek ze sklejki o wymiarach 15×15×15 cm, wyszczerbiona doniczka, łupiny kokosu itp.), a także w gałęzie, rurki, drabinki, tunele, kołowrotek (o litej powierzchni), itp. Ściółka powinna mieć grubość minimum 8 cm. Co 2-3 dni, na mniej pół godziny wstawiamy do pomieszczenia naczynie z drobniutkim piaskiem/pyłem do kąpieli (np. małą kulę szklaną lub specjalną piaskownicę). Kąpiele piaskowe pomagają zwierzętom pozbyć się nadmiaru tłustej wydzieliny gruczołów łojowych i zanieczyszczeń, co pozwala zachować im zdrową, lśniącą okrywę włosową.
Dojrzałość płciową zwierzęta osiągają w wieku 10–12 tygodni (samce wcześniej), ale do rozrodu należy przeznaczać osobniki co najmniej 4-miesięczne (pełny rozwój somatyczny). Jest to gatunek poliestralny. Cykl płciowy trwa około 5 dni, a ruja kilkanaście godzin. Myszoskoczki są typowymi gniazdownikami. Po ciąży trwającej 24–25 dni samica rodzi przeciętnie 4-6 osesków. Są one ślepe (zaczynają widzieć po 16-20 dniach), nagie (delikatna sierść zaczyna pokrywać ciało po ok. tygodniu) i głuche (uszy otwierają się po 3-5 dniach), a ich masa ciała wynosi około 2,5 g. Poród ma miejsce w gnieździe wysłanym rozdrobnionym, miękkim materiałem, np. sianem.. W 3. tygodniu życia młode zaczynają podjadać pokarm stały, a w 4. można je odsadzić od rodziców. W ciągu roku możliwych jest 6–7 miotów, do czego w hodowli amatorskiej nie należy nigdy dopuszczać. Ruja poporodowa pojawia się po kilku godzinach od wydania na świat potomstwa i jest płodna. Aby nie doszło do zapłodnienia, można odizolować samca na 2–3 dni, ale tak, by miał z samicą kontakt wzrokowy i zapachowy. U samicy pokrytej w rui poporodowej ciąża może trwać blisko 7 tygodni z powodu zjawiska opóźnionego zagnieżdżania się zarodka w macicy. Samiec bardzo często pomaga partnerce w opiece nad potomstwem i nierzadko nie ustępuje jej troskliwością. Nie jest jednak niezbędny i samica sama również poradzi sobie z odchowem młodych. W liczniejszej grupie myszoskoczków nierzadko tylko dominująca para regularnie wydaje na świat potomstwo. Dominująca samica wydziela przy tym feromony, które hamują aktywność płciową u innych samic. Kanibalizm zdarza się dość rzadko u tego gatunku, niemniej wiele zależy tu od warunków środowiskowych.
Myszoskoczka najlepiej schwycić jedną ręką za skórę na karku. Można także trzymać je na otwartej dłoni i palcami drugiej ręki przytrzymywać za nasadę ogona. Nigdy nie łapiemy bezpośrednio za ogon, gdyż gryzonie te mają, w odruchu obronnym, zdolność zrzucenia z niego skóry. Na odsłoniętych tkankach nierzadko powstają wówczas zranienia, które łatwo mogą ulec zakażeniu. Bywa, że dochodzi do naderwania więzadeł kręgów ogonowych, co kończy się interwencją weterynaryjną i amputacją ogona. Łagodne osobniki można łatwo podnieść od dołu obiema rękami i przykryć od góry kciukami. Można wówczas wyczuć lekkie drżenie zwierzęcia, zwłaszcza nieoswojonego.
Jak wspomniałem, osobniki wychowane razem od małego można trzymać wspólnie, choć w pewnym momencie, dorastające samce najprawdopodobniej zaczną ze sobą walczyć. W małym pomieszczeniu może to skutkować rychłą śmiercią słabszych osobników. Pewnym rozwiązaniem jest wcześniejsza kastracja zwierząt. Także nowe osobniki dorosłe powinny być dołączane z dużą ostrożnością i pod nadzorem hodowcy. Nawet samice mogą bowiem zostać zagryzione przez rozmnażającą się parę gerbili, która od dłuższego czasu zasiedla dane pomieszczenie. Najlepiej jest łączyć ze sobą osobniki młode (po odsadzeniu), nawet ze sobą niespokrewnione w nowym, neutralnym dla wszystkich pomieszczeniu.
Wilgotność powietrza dla omawianych ssaków może zawierać się w przedziale 35-50%. Jeżeli wynosi ona 60% lub więcej, ich okrywa włosowa staje się zmierzwiona. Dzieje się tak z powodu braku możliwości odparowywania wody przez organizm ssaka i uaktywnienia się gruczołów Hardera, których wydzielina trafia do sierści. Myszoskoczki nieprawidłowo żywione, zwłaszcza dietą wysokokaloryczną, łatwo się otłuszczają. Często dochodzi wówczas do zaburzeń płodności oraz do groźnego dla zdrowia i życia stłuszczenia wątroby. Najczęstsze choroby omawianych zwierząt to zapalenia i nowotwory gruczołów łojowych (głównie gruczolakoraki), owrzodzenia nosa (tzw. krwawe łzy), padaczka (zwłaszcza u odmian melanistycznych), choroby skóry (grzybica) oraz udar cieplny. Z chorób odzwierzęcych (zoonoz) można wymienić grzybicę, salmonellozę i tasiemczycę.
O innym, afrykańskim gatunku – myszoskoczce okularowej, zwanej myszoskoczką Cheesmana (Gerbillus cheesmani) można przeczytać tu:
Myszoskoczka okularowa, myszoskoczka Cheesmana (Gerbillus cheesmani) – chów i rozród