Sumik karłowaty w swojej ojczyźnie dorasta do 50 cm długości i osiąga masę ciała ponad 2 kg
Sumik karłowaty należy do rodziny sumikowatych (Ictaluridae) i potocznie zwany jest „byczkiem” lub „koluchem”, a w języku angielskim: Brown Bullhead. Jego ojczyzną są poł-wsch rejony USA i Kanady. W sprzyjających warunkach dorasta tam nawet do 50 cm długości i osiąga masę ciała ponad 2 kg. W wodach Polski uważany jest za obcy gatunek inwazyjny, osiągający przeciętnie 15-20 cm. W wodach Europy sumik karłowaty dożywa 5-7 lat.
Pierwsze promienie płetw piersiowych i grzbietowej przekształcone są w ostre kolce wyposażone w gruczoły jadowe
Ciało sumika jest wydłużone, pokryte śluzowatą, bezłuską skórą. Głowa zaś jest szeroka i spłaszczona, w obrębie pyska znajdują się cztery pary wąsów, a na końcowym odcinku grzbietu – płetwa tłuszczowa. Pierwsze promienie płetw piersiowych i grzbietowej przekształcone są w ostre kolce wyposażone w gruczoły jadowe. Ukłucie nimi wywołuje u człowieka silny ból i reakcję alergiczną, stąd trzeba uważać przy manipulacjach z rybami.
Sumik karłowaty to gatunek bardzo odporny i żywotny
Gatunek bardzo odporny na złe warunki środowiskowe (niedobór tlenu, wysoki poziom związków azotu, zanieczyszczenia, skrajne wahania odczynu – pH 3,5 do ponad 9, wysoka temperatura itp.). Sumiki są wybitnie odporne na miejscowe choroby i pasożyty, co jeszcze bardziej ułatwia im agresywną ekspansję w środowisku. Drapieżniki (poza węgorzem i wydrą) nie polują na nie z powodu niebezpieczeństwa zadławienia się kolcami jadowymi.
Sumiki karłowate opiekują się złożoną ikrą i potomstwem, co u przedstawicieli krajowej ichtiofauny jest rzadkością
W wodach Polski okres rozrodczy trwa w okresie V-VI. Samce dojrzewają płciowo wcześniej – w wieku około dwóch lat. Jako jedne z nielicznych gatunków naszej ichtiofauny, sumiki karłowate opiekują się złożoną ikrą i potomstwem. Przed tarłem mleczak czyści miejsce wybrane na gniazdo. Ikrzyca składa w nim od kilku do kilkunastu tysięcy jaj, układając je w niewielkie kopczyki. W opiece nad ikrą większe zaangażowanie wykazuje samiec – intensywnie wachluje płetwami piersiowymi, chroni przed intruzami, usuwa ziarna spleśniałe itp. Wylęg larw następuje po 5-8 dniach. Po zresorbowaniu zawartości woreczków żółtkowych wylęg opuszcza gniazdo po około tygodniu. Zgrupowane w osobliwych ławicach są pilnie strzeżone i „wodzone” głównie przez samca. Po kilku tygodniach jego opieka ustaje, a narybek rozpływa się.
Początkowo młode kształtem ciała i poruszaniem się przypominają żabie kijanki
Do chowu w akwarium zimnowodnym najlepiej nadają się osobniki młode o długości ciała 3-6 cm. Gatunek uważany jest za szkodnika i nie podlega żadnej ochronie prawnej. Większe osobniki są często zbyt agresywne, źle się adaptują i wymagają dużych zbiorników. W środowisku naturalnym ryby te można łowić na wędkę używając jako przynęty czerwonych robaków, rzadziej zdarza się złapać „byczki” na podrywkę. W akwarium gatunek ten nie rozmnaża się bez wsparcia hormonalnego.
Po okresie aklimatyzacji „byczki” są aktywne w akwarium przez całą dobę
Dla kilku osobników przeznaczamy zbiornik min. 150 l. Wodę należy intensywnie filtrować, aby zapewnić jej klarowność i dobre natlenienie (zwłaszcza podczas letnich upałów). Optymalna jej temperatura to 18-23ºC. Konieczne są rozmaite kryjówki z kamieni, korzeni i rurek drenarskich, gdyż ryby te (zwłaszcza początkowo) lubią się w nich kryć. Rośliny sadzimy najlepiej w zwartych kępach w pojemnikach, obłożonych kamieniami.
W akwarium ewentualne towarzystwo dla sumików karłowatych powinno być dobrze przemyślane, aby nie doszło potem do niemiłych w skutkach rozczarowań hodowcy
Światło musi być przytłumione (roślinność pływająca). Jako podłoża używamy dobrze przepłukanego średnio grubego żwirku. Ryby można utrzymywać razem z innymi gatunkami (np. karasiami ozdobnymi, karpiami koi, linami), ale o podobnych co one lub większych rozmiarach ciała. Mniejsze zostaną bowiem przez sumiki w krótkim czasie dotkliwie pokaleczone lub pożarte. Zdarza się, że wygłodzone, skąpo lub nieprawidłowo żywione „byczki” polują na ofiary nawet sporo od nich większe (zwłaszcza karasie ozdobne).
„Byczki” są wszystkożerne i bardzo żarłoczne
Sumiki karłowate w akwarium jedzą chętnie każdy rodzaj pokarmu (nawet suchy opadający na dno). Karma żywa (jest dla nich najlepsza) musi być odpowiednich rozmiarów. Najlepiej smakują im kawałkowane dżdżownice, filety z ryb, doniczkowce oraz młode ryby (żywe lub martwe), o długości 1,5-3 cm. Nie gardzą również larwami ochotek, doniczkowcami, suszonymi kiełżami itp.
Osobliwe towarzystwo w akwarium – tu z pielęgnicami pawiookimi
Omawiany gatunek nie nadaje się raczej na mieszkańca oczka wodnego. Choć jego chów jest w nim jak najbardziej możliwy, to jednak nie zawsze uzasadniony. Niemożliwa jest bowiem obserwacja ryb, gdyż przebywają one głównie przy dnie i dopiero po zmroku stają się aktywne. Ze względu na swą żarłoczność i drapieżny charakter są przy tym niebezpieczne dla mniejszych ryb. Pożerają też larwy płazów.
Do chowu w oczku wodnym „byczki” raczej się nie nadają – są w nich niewidoczne i mają drapieżny tryb życia
Regularnie dokarmiane żywym pokarmem (dżdżownice) z reguły nie wyrządzają szkody zbliżonym do siebie rozmiarami innym mieszkańcom oczka. W zbiorniku o głębokości około 1,2 m ryby te bez problemu zimują, przeczekują niekorzystny okres zagrzebane w osadach dennych. W odpowiednio dużym oczku lub stawiku, przy niezbyt licznej obsadzie ryb „byczki” mogą się z powodzeniem rozmnażać.
W wodach Polski sumik karłowaty uchodzi za obcy gatunek inwazyjny
Sumiki karłowate wydzielają wraz z moczem specyficzne feromony, dzięki którym regulowana jest hierarchia społeczna w grupie oraz ich zachowania terytorialne. Substancje te mają również duże znaczenie podczas dobierania się ryb w pary. Do Polski gatunek ten sprowadzono je celowo w 1885 r. i wpuszczono do stawów w okolicach Baranówka k. Dębna w dzisiejszym województwie zachodniopomorskim (wówczas Prusy).
