Umizgi tarlaków – z przodu samica z pękatym, srebrzysto-różowym brzuchem

Tarło i odchów potomstwa są najbardziej udane, jeśli osobniki rodzicielskie są dobrze dobrane. Najlepsze pary uzyskuje się z zestawiania młodych, ale całkowicie już dojrzałych nie tyle płciowo, co rozpłodowo (pełnia rozwoju somatycznego, kondycja hodowlana), niespokrewnionych ze sobą ryb, którym umożliwiono spontaniczny dobór partnera płciowego.

Oboje rodzice troskliwie opiekują się narybkiem

Tak złączone pary są najtrwalsze, a tworzące je tarlaki najlepiej odchowują potomstwo. Pary zestawiane przez hodowcę, czyli „na siłę” często wcale nie są zainteresowane tarłem, a bywa że okazują sobie wrogość lub nagminnie marnują ikrę lub larwy.

Samica zdaje się przejawiać większą nerwowość

Zbiornik tarliskowy musi obfitować w zakryte kryjówki (groty, kawałki rur, łupiny kokosu itp.). Z roślin podwodnych raczej rezygnujemy. Można natomiast przysłonić lustro wody gatunkami pływającym. Optymalna temperatura wody to 27-28°C, a odczyn lekko kwaśny (pH 6,5), a twardość – około 10-14°n.

Samiec ze starszym potomstwem

Niemniej udane tarło może przebiegać już przy 23-24°C i odczynie zasadowym oraz przy twardości rzędu 20°n (tu jednak woda musi być dobrej jakości (minimalna zawartość w niej związków azotu).

Samiec odgania wszelkich intruzów, w tym zanurzoną w wodzie rękę hodowcy lub siatkę

O nadchodzącym tarle może świadczyć barwa brzucha ikrzycy – od wyraziście biało-srebrzystej po różową. Ponadto tarlaki zachowują się niespokojnie – pływają to tu, to tam, sprawdzając różnorodne kryjówki. W pewnym momencie samica znika w jednej z nich i pojawia się czasami tylko w okresie karmienia, bądź spłoszona (np. puknięciami w szybę itp.). Tarło ma miejsce w zamkniętej kryjówce, a lepka ikra zostaje złożona na jej stropie.

Obserwacja zgranej, opiekującej się potomstwem pary „krenicichli” to fascynujące przeżycie dla hodowcy

Ikrzyca składa z reguły między 150 a 250 ziaren ikry. Od tej chwili samica prawie nie opuszcza kryjówki i pieczołowicie opiekuje się jajami. Dla opiekuna ryb jest to zwykle nieomylny znak, że ryby odbyły tarło (często bowiem trudno je zauważyć, a co dopiero sfotografować). Samiec zaś nerwowo patroluje zbiornik i jest w tym czasie bardzo nerwowy. Gdy już wylęgną się larwy samica co i raz, błyskawicznie niczym strzała, pojawia się na zewnątrz, chwyta kęs pokarmu i zaraz wraca z powrotem do kryjówki.

Niekiedy ikra jest zjadana, nawet kilka razy z rzędu

Zdarza się, że pierwsza ikra jest zjadana, niekiedy kilka razy z rzędu, zwłaszcza gdy para jest młoda i/lub często niepokojona. Czasem, odbywszy pierwsze tarło w nowym zbiorniku bywa, że nawet dobra para marnuje jaja (zwykle tylko raz). Wylęg larw następuje po 2,5-3 dobach. Po kolejnych 1-2 mogą one zostać przeniesione przez samicę w mniej lub bardziej osłonięte miejsce, np. do wnętrza kokosu (u mnie), między korzenie, do wnętrza rury, w zagłębienie dna, ale pod osłoną jakiegoś elementu wystroju, np. doniczki, kamienia itp. Od tej chwili mija jeszcze około 5 dni zanim narybek zacznie swobodnie pływać po zbiorniku i łapczywie żerować.

„Krenicichle” uchodzą za doskonałych rodziców

Rodzice są bardzo troskliwi, a początkowy schemat ich behawioru w okresie opieki nad potomstwem jest typowy dla sporej części południowoamerykańskich pielęgnicowatych – samica opiekuje się ikrą i larwami, podczas gdy samiec strzeże terytorium lęgowego. Po rozpłynięciu się narybku ryby zajadle strzegą go razem. Z impetem atakują każdego intruza, w tym zanurzoną do wody rękę hodowcy lub siatkę. Mogą wszakże spłoszyć się na tyle, że w panice chronią się w kryjówkach, co może skończyć się urazem.

Kłótnie pomiędzy tarlakami zdarzają się u „krenicichli” dość rzadko

Pomiędzy rodzicami zdarzają się także kłótnie, które w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić do poturbowania, a nawet śmierci samicy. Ich nasilenie występuje nie tylko w sytuacji, gdy miot zostanie utracony i samiec chce czym prędzej ponownie odbyć tarło (ikrzyca nie ma jeszcze wtedy zapasu dojrzałych komórek jajowych w jajnikach i nie odpowiada na jego zaloty, co wywołuje u mleczaka mniejszą lub większą agresję). Do ataków ze strony samca może dochodzić także w czasie odchowu potomstwa.

Samica ze starszym potomstwem

Jedni hodowcy odławiają wtedy jednego z tarlaków (zwykle samca), a inni wpuszczają do zbiornika tzw. target fish (zbrojnik, kiryśnik, itp.), która ma za zadanie skupiać agresję rodziców na niej, zamiast na partnerze lęgowym (target fish musi mieć oczywiście zapewnione bezpieczne kryjówki).

Para wśród potomstwa

Jeszcze inni dostawiają do akwarium z „krenicichlami” drugie, mniejsze (oba zbiorniki muszą stykać się szybami a ryby widzieć nawzajem) ze współplemieńcami lub jakimikolwiek innymi rybami, co daje taki sam efekt jak wpuszczenie target fish (tu jednak żadna ryba nie cierpi wskutek ewentualnego fizycznego nękania).

W okresie tarłowym ubarwienie ryb staje się bardziej wyraziste

W przeciwieństwie do wielu innych gatunków pielęgnic południowoamerykańskich, których potomstwo we wczesnych etapach swego wzrostu i rozwoju jest częstokroć mało atrakcyjne, szare, bez wyrazu, młode „krenicichle” są prawdziwą ozdobą zbiornika, szczególnie w dużej grupie. Mają charakterystyczną czarną pręgę wzdłuż ciała i pływają w mniej lub bardziej zbitej gromadzie.

Młode „krenicichle” rosną szybko i są bardzo żywotne

Szybko rosną i są bardzo żarłoczne. Zjadają właściwie każdy pokarm pochodzenia zwierzęcego (w tym markowy granulat), który mogą połknąć, ale najlepsze na początek są dla nich larwy solowca, nicienie „mikro”, moina, oczlik oraz wszelkie karmy suche dla pielęgnic południowoamerykańskich.

Młode są żywotne, odporne i łatwe w odchowie

Starsze jedzą drobno siekane rureczniki i doniczkowce, zooplankton, mrożonki mięsne itp. Kluczowe jest segregowanie narybku według wzrostu, gdyż w przeciwnym razie nieuchronnie wystąpi kanibalizm. Generalnie osobniki młodociane są żywotne, odporne i łatwe w odchowie. Ich dobremu wzrostowi sprzyjają częste podmiany wody, dobre natlenienie i stała jej temperatura, a także obfite karmienie i przestronny zbiornik.

Młode rosną, a opieka rodziców wcale nie słabnie

Od rodziców można ich oddzielić (lub tarlaki od nich) już w wieku 3 tygodni, ale osobiście wolę dłużej napawać wzrok troskliwością pielęgnic. Choć ich opieka polega głównie na żywiołowej obronie młodych to wrażenia z obserwacji są niezapomniane.

„Krenicichle” opiekujące się potomstwem to niezapomniany widok

O chowie Crenicichla proteus pisałem tu:

„Crenicichla proteus.Chów”

Tarło na glinianym stożku

Larwy wylęgły się w terminie. Ku mojej radości procent zbielałej ikry był znikomy. Z chwilą wchłonięcia zawartości woreczków żółtkowych młode podjęły intensywne żerowanie na skórze obojga rodziców. Teraz stopniowo rozpocząłem umiarkowane karmienie tarlaków skrobanym sercem wołowym. Miały wilczy wprost apetyt. Para wzorowo opiekowała się potomstwem, nigdy też nie dochodziło pomiędzy rodzicami do jakichkolwiek nieporozumień. Moja euforia sięgała zenitu.

Moment składania ikry

Szybko jednak musiałem „wrócić na ziemię”, bo oto pojawiły się pierwsze problemy. Przeglądając literaturę fachową stwierdziłem, że dzień, w którym należy po raz pierwszy zacząć dokarmiać narybek nie jest jednoznacznie określony. Pytałem wielu hodowców handlujących na warszawskiej giełdzie akwarystycznej i ku mojemu zaskoczeniu udzielane mi porady były również zgoła różne. Jeden starszy jegomość, handlujący ochotką i żyworódkami podpowiedział mi, żeby już od 5-go dnia podawać larwy solowca, drugi – że dopiero po dwóch tygodniach.

Opieka nad ikrą

Inny znowu gaduła, który sprzedawał piękne żabienice i kryptokoryny twierdził, iż solowca w ogóle nie należy podawać, lecz tylko nicienie „mikro” i to dopiero od 3-4-go tygodnia życia narybku. Hm, co robić? Nie chcę przecież stracić przychówka, a pomyślne odchowanie go stało się teraz moim najważniejszym celem. W końcu pewien  właściciel sklepu zoologicznego w Warszawie przekonał mnie, aby przy wyborze momentu dokarmiania narybku najlepiej kierować się własną intuicją i swoistym wyczuciem, aniżeli książkowymi radami. Była to znakomita porada.

Młode żerujące na skórze rodziców

Postanowiłem rozpocząć podawanie młodziutkim paletkom larw słonaczków po tygodniu od rozpoczęcia przez nie żerowania na skórze rodziców. Wylęganie pokarmu rozpocząłem w dwóch plastikowych miskach na sałatki. I nagle, falstart – z zakupionych po okazyjnej cenie na giełdzie akwarystycznej jaj solowca nic się nie wylęgało. Nauczony przykrym doświadczeniem, czym prędzej nabyłem tym razem pewne jaja skorupiaka markowej firmy. Ku swojej radości pierwsze naupliusy miałem już po 24, ale gros z nich wylęgało się po 36 godzinach.

Samica z młodziutkim potomstwem

I wtedy o mały włos byłem bliski utraty całego paletkowego przychówka. Otóż nie wiedziałem, że solowce należy odsączać i podawać po przepłukaniu. Ja wlewałem je do akwarium z młodymi wraz z solanką. Na szczęście w porę zauważył to jeden ze starszych stażem kolegów, który solowcami wykarmiał narybek skalara. Zbesztawszy mnie nakazał każdorazowo do ich odcedzania używać filtrów do kawy, albo czystego, gęstego materiału. Wkrótce jednak okazyjnie kupiłem zestaw specjalnych sitek do przesiewania larw słonaczków, z którymi do tej pory się nie rozstaję.

Prawidłowo rozwijające się młode

Dopóki młode jadły jeszcze wydzielinę skóry rodziców oraz naupliusy solowca, z ich wykarmieniem nie było problemu. Rybki miały zaokrąglone brzuszki i widać było, że są zdrowe i czują się dobrze. Problem powstał w momencie, gdy w wieku około miesiąca postanowiłem oddzielić parę rodzicielską. Przeglądając literaturę fachową ponownie stwierdziłem, że w zasadzie młode paletki należy karmić tymi samymi pokarmami, co dorosłe tyle, że odpowiednio rozdrobnionymi.

Cierpliwość w hodowli bardzo popłaca

Zacząłem, więc od drobno siekanego mrożonego serca wołowego i indyczego. Ryby zupełnie nie chciały go jeść. Po kilku dniach padło mi kilka sztuk i to nie tych cherlawych, lecz najbardziej wyrośniętych. Łzy stanęły mi w oczach. Gorączkowo zastanawiałem się, co robić. W owym czasie mój pierwszy miot paletek uratował zaprzyjaźniony starszy hodowca ze wspomnianej stołecznej giełdy akwarystycznej. Kazał czym prędzej podmienić 50% wody na świeżą, a potem codziennie dokonywać 20% podmian i gruntownie czyścić przy tym dno zbiornika ze wszelkich resztek i nieczystości oraz starannie płukać gąbkę filtra wewnętrznego.

Troskliwość rodziców to cecha osobnicza

Ów akwarysta poradził mi też, aby młodym paletkom podawać mrożonego oczlika, którego po rozpuszczeniu w małym naczynku należy następnie przelać zimną bieżącą wodą i odcedzić na gęstym siteczku. Trzeba jednak zrobić coś jeszcze. Otóż do zbiornika z podrośniętym narybkiem dobrze jest wpuścić około 20 sztuk małych (1,5-2 cm) zbrojników niebieskich lub średniej wielkości ampularii, które znakomicie wyjedzą wszelkie niedojedzone resztki karmy.

Odchowanie potomstwa to ukoronowanie hodowli

Oprócz oczlika i moiny podawałem też siekany grindal i rureczniki. Ten ostatni pokarm, w owym czasie nie tak kontrowersyjny jak dziś, musi jednak pochodzić ze sprawdzonego źródła, bo w przeciwnym razie może dojść do zarażenia narybku pasożytami lub zatrucia. Mój wybawca od lat pozyskiwał rureczniki w naturalnych stawach i ciekach i nigdy nie słyszał zażaleń ze strony swoich klientów. Jego „robaki” były po prostu czyste.

Skóra prawidłowo wydzielająca odżywczą wydzielinę oraz dobry pokarm dodatkowy, to podstawa odchowu młodych

Taki schemat żywienia stosowałem do wieku około 2,5 miesięcy, kiedy to rybki przestały być aż tak wybredne i zaczęły wreszcie pobierać mrożone rozwielitki i mysis oraz siekane: serce wołowe i indycze, dorosłe solowce, szklarki, doniczkowce, a także lane kluski. Ryby rosły jak na drożdżach i część z nich trzeba było przenieść do innych zbiorników. Odchowałem wtedy ponad 150 sztuk dorodnych, pięknych paletek.

W czasie tarła rybom należy zapewnić absolutny spokój

Ciągle bowiem odkrywam w tych cudownych rybach coś nowego. Przez lata hodowli nauczyłem się je skutecznie leczyć i rozmnażać. Jednakże w czasie, gdy stawiałem swe pierwsze kroki na paletkowym gruncie moja droga do sukcesu hodowlanego nie była łatwa. To głównie dzięki życzliwości starszych i doświadczonych hodowców udało mi się przezwyciężyć barierę i zdobyć cenne doświadczenie.

Dróg do sukcesu hodowlanego jest wiele. Ja opisałem tylko jedną z nich, którą poszedłem przed wielu laty …

Gdyby nie przyszli mi w porę z pomocą pewnie zrezygnowałbym z hodowli paletek i zajął się innymi gatunkami. A tak, na zawsze złożyłem wierność królowej Amazonki 🙂 Pod poniższym linkiem można przeczytać cz. I niniejszego wpisu:

„O paletkach nieco nostalgicznie, cz. I”

Samica z czerwono-czarnym rysunkiem na płetwie grzbietowej

W rodzaju Crenicichla wydzielono wiele grup, a omawiany gatunek należy do grupy Saxatilis. Jej przedstawiciele mają po bokach ciała mniejsze lub większe ilości błyszczących złociście punktów przypominających cekiny (stąd angielska nazwa grupy: Spangled Pike Cichlids). U C. proteus (nazwa w jęz. angielskim to: Proteus Pike Cichlid) owych porozrzucanych po bokach ciała świecących cekinów jest niewiele.

Samiec ze słabo widocznym podłużnym, ciemnym pasem

Różnice między gatunkami są tu niekiedy tak subtelne, że w praktyce bardzo trudno jest z całą pewnością stwierdzić z jakim tak naprawdę mamy do czynienia. Sprawę dodatkowo komplikują liczne odmiany geograficzne, a także przeróżne i wszechobecne dziś krzyżówki, do których światły akwarysta nie powinien nigdy dopuszczać w swoich akwariach.

Para ryb – samica u dołu

Charakterystyczne dla ryb wspomnianej grupy są dwie jednolicie czarne plamy (większa tuż za pokrywą skrzelową i mniejsza u nasady płetwy ogonowej). Mogą być one mniej (czasami zlewają się z opisanym niżej ciemnym pasem) lub bardziej widoczne. Znamienny jest także ciemny, dość gruby pas (pręga) biegnący wzdłuż ciała (od pyska po nasadę ogona, a bywa że rozmyty sięga po same krańce płetwy ogonowej), który może składać się z ciemnych (zwykle czarnych) plam, które w mniejszym lub większym stopniu łączą się ze sobą lub pozostają rozerwane.

Para ryb – samiec u góry

Crenicichla proteus należy do rodziny pielęgnicowatych (Cichlidae). W naturze występuje w dorzeczu Amazonki (Ekwador, Peru). Ryba ma wydłużone, torpedowate ciało, jest zwinna, ruchliwa i silna. Zasadniczo nie nadaje się do chowu w typowym zbiorniku towarzyskim (chyba, że przejściowo i właśnie jako osobniki młodociane).

Po wpuszczeniu do nowego zbiornika ryby są dość blado ubarwione

Zupełnie młode osobniki wykazują raczej umiarkowaną agresję, choć wszystko zależy od cech osobniczych, rozkładu płci w zbiorniku, jego urządzenia itp. Wraz z nimi można natomiast chować inne, podobnej wielkości, spokojne gatunki pielęgnic południowoamerykańskich, a także wiele sumowatych i zbrojników. Szczególnie jest to możliwe w dużym akwarium z mnóstwem różnorodnych kryjówek.

U „krenicichli” najbardziej rozwinięta jest agresja wewnątrzgatunkowa

U omawianych ryb najsilniej rozwinięta jest agresja wewnątrzgatunkowa. Wykazują ją najbardziej wobec siebie młode samce, które dojrzały płciowo i zaczynają dobierać się w pary. Złączone spontanicznie tarlaki lepiej jest trzymać oddzielnie od wszystkich innych ryb, gdyż w okresie tarłowym stają się szczególnie agresywne.

Samiec jest większy – u góry

Samiec jest większy – dorasta do około 20 cm (w akwarium mierzy zwykle 15-18 cm). Jednak mniejsza samica jest barwniejsza – na płetwie grzbietowej widnieje u niej podłużny czerwony rysunek ze zwykle 2-3 czarnymi plamkami. W okresie bezpośrednio poprzedzającym składanie ikry partie brzuszne przybierają u ikrzycy jeszcze bardziej biało-srebrzysty, a czasami wręcz różowy odcień.

Dużo kryjówek w zbiorniki i żywy pokarm to podstawa dobrego dobrostanu „krenicichli”

Omawiane ryby są dość odporne i tolerancyjne odnośnie parametrów fizyko-chemicznych wody, ale najlepiej jeśli jej twardość zawiera się w przedziale 7-20°n. Temperatura wody może zaś oscylować w przedziale 23-27°C, a odczyn – pH 6,3-7,5. Cotygodniowe podmiany 10-20% objętości wody na świeżą są w zupełności wystarczające. W akwarium musi działać wydajny filtr, aby zapewnić dobrą jakość (sprawna eliminacja związków azotu) i natlenienie wody. Dla dobranej pary zbiornik powinien mieć pojemność, co najmniej 250 l (dobrze przykryty).

Najlepsze dla „krenicichli” są rośliny pływające

Do wystroju zbiornika używamy tu zatem wszelkich korzeni (w tym obrośniętych roślinami, np. mikrozorium, anubiasem, mchami itp.), kawałków rur z PCW, drewna, lignitów, zatopionych gałęzi, łupin kokosu, kamiennych grot, bukowych lub dębowych liści, itp. W sytuacji optymalnej woda powinna obfitować w garbniki i mieć lekko herbaciany kolor, niemniej gatunek ten jest bardzo plastyczny i potrafi przystosować się do każdych niemal warunków poza oczywiście skrajnymi.

Korzenie są w zbiorniku bardzo pożądane

Z ewentualnych roślin podwodnych najlepiej jest wykorzystać gatunki twardolistne, jak anubiasy, kryptokoryna aponogentowa itp. Należy sadzić je w pojemnikach, w zwartych kępach, obłożonych starannie kamieniami. Nie zapominajmy także o przykryciu części lustra wody taksonami pływającymi. Tłumią one zbyt silne oświetlenie, co polepsza dobrostan ryb i uwydatnia ich barwy. Te ostatnie polepsza także zastosowanie podłoża w postaci drobnego żwirku lub grubszego piasku o ciemnym odcieniu.

Na pierwszym planie dorodna samica

Żywienie „krenincichli” nie jest problematyczne, ale powinno być oparte przede wszystkim na pokarmach pochodzenia zwierzęcego (żywych i/lub mrożonych). Jednakże, aby cieszyć się widokiem zdrowych podopiecznych należy od czasu do czasu wzbogacać ich dietę także w karmę roślinną, np. na bazie spiruliny. Problemem wszakże jest to, że ryby często nie chcą jej jeść i trzeba im ją w rozmaity sposób przemycać, np. poprzez mieszanie z karmą żywą lub mrożoną.

Młoda para – samica po prawej

Sens ma także karmienie „krenicichli” żywymi rybami, a zwłaszcza takimi, które uprzednio nakarmiono pokarmem roślinnym. Przyzwyczajone od małego jedzą także (z umiarkowanym niekiedy apetytem) pokarmy gotowe, tak granulowane, jak i płatkowe (jednak wiele dorosłych osobników je ignoruje). Moje ryby szczególnie lubiły kawałkowane robaki kompostowe, na które zawsze rzucały się z wilczym wprost apetytem.

.

Zgodna para lęgowa to podstawa sukcesu w rozmnażaniu paletek, a także wielu innych pielęgnicowatych

Swym pięknem i osobliwym behawiorem ryby pielęgnicowate z Ameryki Południowej urzekły mnie jeszcze w czasach, gdy byłem kilkuletnim chłopcem. Pamiętam jak ojciec hodował dorodne, marmurkowe skalary, które były wtedy prawdziwym hitem przywiezionym z byłej NRD. Fascynowały mnie również stada neonów i wielu innych niewielkich gatunków z rodziny kąsaczowatych, które na tle soczyście zielonej roślinności wyglądały iście bajecznie i kolorowo.

Niektórzy akwaryści nie lubią paletek uważając je za ryby statyczne, płochliwe i problematyczne

Prawdziwą jednak królową amazońskich wód poznałem w maju 1994 r., kiedy za zarobione pierwsze pieniądze kupiłem sobie sześć młodych paletek odmian Pigeon Blood i Royal Blue, wielkości nakrętki od ćwiartkowego słoika. Gdy brałem ryby od hodowcy z małej, podwarszawskiej miejscowości były w doskonałej formie. Karmiłem je według zaleceń sprzedającego, tj. skrobanym sercem wołowym i specjalnym granulatem z czynnikiem wspomagającym wybarwienie. Początkowo wszystko było w porządku, jednakże po około tygodniu zaobserwowałem, jak jedna z paletek wyraźnie odstaje od stada, chowa się w roślinach i nie interesuje ją zadany pokarm.

Paletkowa młodzież to dla wielu hobbystów podstawowy materiał do dalszej pracy hodowlanej

Byłem przekonany, że osobnik ten został naznaczony przez stado, jako tzw. chłopiec do bicia, lecz wkrótce okazało się, że podobne objawy wykazują kolejne dwa osobniki. Nie minęło kilka dni, a choroba zaatakowała pozostałe paletki. Pomimo zapewnienia im optymalnych warunków środowiskowych ryby wyraźnie źle się czuły, stopniowo zatracały barwy, ciemniały i wreszcie z wychudzonym jak żyletka grzbietem i zapadniętym brzuchem padały.

Dobór w zgraną parę lęgową dorosłych osobników jest nieco trudniejszy

Leczenie rozpoczęte dostępnymi w handlu zoologicznym preparatami nie dało rezultatu. Straciłem wszystkie ryby i sporo pieniędzy. Przyczyną moich niepowodzeń były nicienie z rodzaju Capillaria, a prawdopodobnie także pierwotniaki – wiciowce z rodzaju Hexamita lub Spironucleus. Pasożyty te jeszcze nie raz dawały się we znaki moim paletkom, zanim nauczyłem się skutecznie je zwalczać.

Moc odmian barwnych paletek sprawia, że każdy może znaleźć coś dla siebie

Zniechęcony niepowodzeniami z paletkową młodzieżą postanowiłem spróbować szczęścia kupując od razu dorosłe tarlaki. Para, którą nabyłem z ogłoszenia była bardzo piękna i dorodna. Ryby były intensywnie wybarwione, odmiany Pigeon Blood. Bez zastanowienia zapłaciłem za nie prawie 500 zł. Wpuszczone do specjalnie przygotowanego dla nich zbiornika od razu zaczęły swobodnie pływać i żerować. Widać było, że ich samopoczucie jest znakomite.

Paletki to ryby majestatyczne i dostojne

Jednakże po przeniesieniu do akwarium tarliskowego z miękką i kwaśną wodą okazało się, że co prawda para jest dobrana, ale najwyraźniej źle. Już w czasie tarła samiec zaczął podejrzanie często szturchać samicę, która z trudem zdołała złożyć ikrę na glinianym stożku. Zaraz potem mleczak na dobre zaczął manifestować swą siłę i mocno uderzać partnerkę pyskiem w bok. Robił to tak natarczywie, że uciekając przed nim bidulka wcisnęła się za gąbkowy filtr, tracąc całe rzędy łusek zanim ją wyłowiłem.

Z grupy młodych, niespokrewnionych ze sobą osobników najłatwiej jest wyłonić parę lęgową

Uspokoiwszy się nieco samiec rozpoczął opiekę nad jajami, która jednak nie trwała zbyt długo, gdyż już po kilku godzinach po ikrze nie było śladu, rodzic po prostu ją zjadł. Taka sytuacja pojawiała się jeszcze kilkakrotnie zanim pozbyłem się tej niby dobranej pary na dobre. Od tej pory wiedziałem już, że posiadanie pary paletek niczego jeszcze nie gwarantuje. Dopiero dysponowanie dobrze dobraną parą tych ryb może stać się zalążkiem przyszłego sukcesu hodowlanego.

W hodowli jakichkolwiek ryb akwariowych trzeba być bardzo cierpliwym i uczyć się na własnych błędach

Powoli zacząłem rozglądać się za kolejnymi tarlakami. Nie pomagały głosy kolegów-akwarystów nawołujące mnie do ponownego kupienia sobie 6-8 młodych, dorastających, niespokrewnionych ze sobą osobników i dochowania się pary samemu. Byłem nadto niecierpliwy i czym prędzej pragnąłem mieć swój własny przychówek. Okazja nadarzyła się już wkrótce. Oto pewnemu warszawskiemu akwaryście miało właśnie narodzić się dziecko, a że mieszkanie miał małe, za namową żony postanowił sprzedać swój 400 l, wypielęgnowany do przesady baniak z paletkami.

Pogłębianie wiedzy na temat biologii paletek, także tych żyjących w naturze oraz wspomaganie się wiedzą doświadczonych hodowców, to podstawowe działania początkującego miłośnika dyskowców

Odkupiłem od niego parę niebieskich Cobalt Blue o, co prawda średniej tonacji koloru niebieskiego, ale za to o znakomicie rozwiniętym instynkcie opieki nad  młodymi. Zapłaciłem słono, ale co tam, żyje się tylko raz J Podświadomie zresztą ufałem temu gościowi, którego pełne pychy i uznania słowa skierowane pod adresem własnych ryb wziąłem za dobrą monetę. Zresztą jego ciężarna żona najwyraźniej myślała podobnie, ale w sensie negatywnym, bo wyjrzawszy z kuchni wrzasnęła na męża: – Żebyś choć raz o mnie powiedział tyle dobrego!

Tarlakom należy zapewnić właściwe warunki środowiskowe, w tym odpowiednie żywienie

I rzeczywiście para ta okazała się nadzwyczaj dobrą. Tarlaki były znakomicie dobrane. Pływały majestatycznie obok siebie po całym zbiorniku, nie wykazywały żadnych objawów chorobowych, nie były płochliwe i jadły pokarm prawie z ręki. Po trzy tygodniowej aklimatyzacji postanowiłem doprowadzić je do tarła. Zbiornik hodowlany o pojemności 120 l urządziłem wg. książkowych zaleceń.

Odchowana zdrowa i dorodna młodzież to najlepsza laurka dla hodowcy paletek

Było to właściwie akwarium higieniczne, pozbawione roślin i podłoża (zalegała jedynie cienka warstwa wyparzonego, drobnego piasku), a wyposażone jedynie w wewnętrzny filtr gąbkowy, napowietrzacz oraz grzałkę z termostatem. Oświetlenie stanowiły dwie, słabej mocy żarówki po 15 W każda. Jako substratu do składania ikry użyłem tradycyjnie glinianego stożka. Parametry fizyko-chemiczne wody dopracowałem z najwyższą skrupulatnością. Użyłem głównie wody z filtra RO zakwaszonej preparatem Tetry. Jej temperatura wynosiła 30°C, pH 6,2, twardość ogólna 4°n, a węglanowa oscylowała wokół zera.

Odpowiedni dobrostan w akwarium ma dla paletek priorytetowe znaczenie, jednak przy pewnym doświadczeniu nie jest to wcale gatunek trudny do chowu

Ryby odbyły udane tarło już na drugi dzień po przeniesieniu do akwarium tarliskowego. Na powierzchni stożka doliczyłem się ponad 250 ziaren ikry. Tarlaki nie wykazywały płochliwości, ale ze swej strony zapewniłem im absolutny spokój, a nawet przysłoniłem przednią szybę szarą tekturą. Oświetlenie było włączone przez całą dobę. Przesunąłem jednak obudowę oświetlenia tak, aby światło nie padało bezpośrednio na ikrę, lecz z boku zbiornika.

Ciąg dalszy nastąpi …

O Lamprologus kungweensis pisałem już kiedyś tu:

„Lamprologus kungweensis. Chów i rozród”

Para lęgowa – samiec po prawej

Teraz chciałbym zamieścić kilkanaście zdjęć zarówno osobników dorosłych, jak i młodych. Te ostatnie są ujęte w trzy fazy wzrostu i rozwoju. Dopiero od około drugiego tygodnia życia młode były na tyle duże, że mój aparat zaczął je rozpoznawać jako obiekt – wcześniej obraz był zamazany, bo ostrości nie można było nijak złapać. Wylęg tego gatunku to prawdziwe maleństwa 🙂

Samica

Samica

Samica

Samiec

Samiec

Samiec

Młode w wieku około 2 tygodni

Młode w wieku około 2 tygodni

Młode w wieku około miesiąca

Młode w wieku około miesiąca

Młode w wieku około 1,5 miesiąca

Młode w wieku około 1,5 miesiąca

Młode w wieku 2,5 miesiąca

Młode po ukończeniu 3 mies. życia

Młode po ukończeniu 3 mies. życia

Młode po ukończeniu 3 mies. życia

Pięknie wybarwiony dorosły samiec

Akara „Electric Blue” to najprawdopodobniej krzyżówka pomiędzy akarą błękitną (Andinoacara pulcher) a pielęgniczką Ramireza (Microgeophagus ramirezi), odmiany właśnie „Electric Blue”. Nie jest to jednak hybryda samoistna, lecz sztuczna, wymuszona przez człowieka. Ktoś bowiem wpadł na pomysł (oczywiście na fermach azjatyckich), aby pobrać ikrę od pierwszego gatunku i zapłodnić ją nasieniem drugiego.

Para akar na tle roślinności prezentuje się iście pięknie

Inni zaś twierdzą, że akara jest ona formą barwną popularnej w akwariach, zwłaszcza w ubiegłym stuleciu akary błękitnej (Andinoacara pulcher), stąd nazwa łacińska jest taka sama. Była to zapewne mutacja spontaniczna lub wymuszona sztucznie, którą sprytnie utrwalono.

Samica jest mniejsza, ma krótsze płetwy i skromniejsze ubarwienie

Bardziej przekonuje mnie teoria krzyżówki. Nie chcę chyba wiedzieć jakim sposobem to robiono … W każdym razie jaja inkubowane były sztucznie, a potomstwo hodowane na tzw. linię, co utrwaliło pożądaną cechę jaskrawej niebieskości. Takie osobniki kojarzone między sobą dają potomstwo, które w 100% wiernie dziedziczy po nich wspomnianą cechę.

Dorosła para – samica u góry

Pielęgnacja tej pięknej pielęgnicy jest łatwa. Dla dorosłej pary wystarcza akwarium o pojemności około 100 l. Dno wysypujemy drobnym żwirkiem o ciemnym odcieniu. Rośliny zwykle nie są uszkadzane, ani wyrywane z podłoża, choć w okresie rozrodu różnie może być. Dlatego też rośliny najlepiej jest sadzić w zwartych kępach obłożonych kamieniami lub w pojemnikach. Bardzo wskazana jest roślinność pływająca, która tonowałaby oświetlenie.

Akary Electric Blue zwykle nie niszczą roślin i są dość spokojne i wykazują dużą tolerancję na warunki środowiskowe

Akara Electric Blue ma dużą tolerancję wobec warunków środowiskowych. Najlepiej jednak czuje się w wodzie o twardości ogólnej do około 17°n, odczynie kwaśnym do lekko zasadowego (pH 5,5-7,8) i temperaturze wody 23-26°n. Konieczne są elementy wystroju tworzące kryjówki: korzenie, kamienie, groty, kawałki drewna, zatopione gałęzie, przewrócone na bok gliniane doniczki, łupiny orzecha kokosowego, rurki z PCV lub drenarskie.  itp.

Piękne, błękitno-seledynowe ubarwienie płetw samca

Bez szkody dla zdrowia omawiane ryby okresowo znoszą zarówno niższą (około 15°C), jak i wyższą (około 30°C) ciepłotę wody. Regularne jej podmiany przeprowadzamy raz w tygodniu w objętości 15-20%. Czynność tę najlepiej jest połączyć ze starannym czyszczeniem (odmulaniem) dna z wszelkich resztek organicznych. Gatunek wszystkożerny, ale najlepiej chowa się i rozmnaża na karmie żywej lub mrożonej pochodzenia zwierzęcego.

W zbiorniku z akarami nie może zabraknąć wszelkich kryjówek tak naturalnych, jak i sztucznych

Zdecydowanie omawiana akara ma znacznie łagodniejszy temperament od akary błękitnej i nieco bardziej zadziorny niż pielęgniczka Ramireza. Można je zatem utrzymywać w zbiorniku towarzyskim (zwłaszcza młode osobniki, ale raczej nie pary lęgowe) z wieloma innymi rybami za wyjątkiem gatunków najmniejszych, które mogłyby zostać pożarte (neony, endlerki itp.).

Na pierwszym planie H. lifalili a na drugim H. bimaculatus

O czerwieniakach z rodzaju Hemichromis pisałem już kiedyś tu:

„Czerwieniaki. Chów”

Teraz chciałbym podzielić się z czytelnikami mojego bloga niektórymi swoimi i kolegów obserwacjami związanymi z zachowaniami agresywnymi u omawianych ryb. Dodatkowo przedstawię kilka nowych zdjęć pewnej pary.

Terytorialność i agresja to cechy powszechnie znane u czerwieniaków

Omawiane ryby powszechnie uchodzą za wysoce terytorialne i agresywne (szczególnie w okresie rozrodczym) i przez to absolutnie nie nadające się do chowu w akwarium zespołowym (szczególnie w wieku dojrzałym). To oczywiście niezaprzeczalny fakt, ale czasami zdarzają się wyjątki od powyższej reguły. O nich właśnie postanowiłem napisać poniżej …

Obecnie na rynku jest wiele mieszańców H. bimaculatus x H. lifalili

Kiedyś miałem kilkuletnią parę czerwieniaków dwuplamych, która  nie przejawiała wobec współmieszkańców zbiornika (gurami dwuplame, dania pręgowane, kiryśniki, brzanki różowe) żadnej agresji. Ryby te nie podchodziły do tarła w zbiorniku ogólnym (tak po prostu miały i nie były na pewno jednej płci) i zupełnie też nie niszczyły miękkolistnej roślinności (wywłócznik, rogatek). Ogólnie jednak są to dość rzadkie widoki.

Czerwieniaki utrzymujmy lepiej zawsze oddzielnie i dobranymi parami

U znajomego hodowcy widziałem raz dorosłe osobniki H. bimaculatus (prawdopodobnie były tej samej płci – nigdy nie podchodziły do tarła) w jednym akwarium z gupikami, małymi karpiowatymi (m.in. z welonowatymi kardynałkami i daniami) oraz pospolitymi kąsaczowatymi (neony, rodostomusy, żałobniczki).

Czerwieniaki potrafią wykopać i zniszczyć rośliny w akwarium

Akwarysta ów twierdził, że mimo sporego wzrostu czerwieniaki nigdy nie zaatakowały mu żadnej ryby. Zaczęliśmy się zastanawiać co może być powodem tak łagodnego, wręcz nienaturalnego ich zachowania? Odkryliśmy, że od małego czerwieniaki wychowały się w tym samym zbiorniku i przy niezmienionej obsadzie gatunkowej. Innego wytłumaczenia nie mieliśmy.

Pięknie ubarwiona samica H. lifalili

U innego z kolei hodowcy młode 3-4 cm czerwieniaki, które dorastały wspólnie w akwarium zaczęły w pewnym momencie życia zachowywać się wobec siebie wysoce agresywnie – przy każdej okazji ryby napadały na siebie i biły. W rezultacie, po kilku miesiącach przy życiu pozostał tylko jeden, najsilniejszy osobnik. W innym przypadku może dobrać się para, która wspólnie prześladuje pozostałe, co jest sytuacją w akwariach najczęstszą.

Wydaje się, że niemały wpływ na agresję czerwieniaków mają panujące w akwarium warunki środowiskowe

Wydaje się, że niemały wpływ na agresję czerwieniaków mają panujące warunki środowiskowe, np. chłodniejsza woda dość skutecznie studzi ich porywczy temperament, a zwiększona obsada ryb  (oczywiście w granicach rozsądku i przy zapewnieniu technicznego wsparcia) rozkłada ewentualną agresję na tak małe składowe, że praktycznie ulega ona rozmyciu.

Zaloty u pary czerwieniaków kongijskich

Co innego w zbiorniku ogrzewanym – tu często dobrana para toczy ciężkie boje o rewir lęgowy (gatunek terytorialny). Niemniej obserwowałem raz tarlaki wodzące narybek w zbiorniku pełnym brzanek i tęczanek. Ryby co prawda były atakowane przez dorosłe czerwieniaki, ale dzięki swojej zwinności i szybkości uchodziły z takich utarczek prawie bez szwanku.

Pamiętajmy, aby rybom zawsze zapewniać optymalny dobrostan

Po co o tym wszystkim piszę? Chciałem przede wszystkim zwrócić uwagę szanownych Czytelników na fakt, iż nie zawsze przypisane gatunkom utarte opinie mają stuprocentowe przełożenie w praktyce – tu czasami bywa zaskakująco odmiennie. Na koniec wpisu radzę jednak trzymać czerwieniaki zawsze oddzielnie, najlepiej dobranymi parami. Rybom bowiem trzeba zawsze zapewniać optymalny dobrostan, w tym m.in. nigdy nie należy łączyć gatunków agresywnych z łagodnymi.

Dorosła samica – widoczne dwie czarne plamy na płetwie grzbietowej i złoto-żółta górną część brzucha

Ten osobliwy i rzadki w akwariach polskich hobbystów gatunek małej pielęgnicy zamieszkuje w naturze głównie półn.- wsch. rejony jeziora Tanganika – zatoka Kungwe Bay (Tanzania, DRK). Spotkać go w nim można na głębokości 10-50 m, na płaskim, piaszczysto-mulistym dnie z rozrzuconymi gdzieniegdzie skałami. Obecność ryb zdradzają liczne otwory/jamki w dnie o średnicy około jednego i długości kilkunastu cm.

Dorosły samiec jest nieco większy od samicy

Wielu akwarystów nazywa ten gatunek muszlowcem (jego nazwa w jęz. angielskim to: Ocellated shell-dweller), ale w tym wypadku jest to określenie nieco, moim zdaniem, na wyrost. Ryba ta bowiem może wprawdzie rozmnażać się w muszlach, ale czyni to tylko w akwarium (nie jest to zatem „muszlowiec” obligatoryjny, lecz fakultatywny – może, ale nie musi rozmnażać się w muszlach). W naturze zaś preferuje do tarła głównie wspomniane wyżej jamki/tunele w dnie.

Para – samica z prawej

Takson stenotopowy, co oznacza że ma on mały zakres tolerancji i adaptacji wobec zmian zachodzących w środowisku. Innymi słowy mógłby posłużyć badaczom jako stenobiont, czyli gatunek wskaźnikowy (bioindykator), którego  występowanie świadczy o obecności lub działaniu określonego czynnika w środowisku. Obecnie ten endemiczny takson wpisany jest do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych i ma w niej status Critically Endangered, czyli krytycznie zagrożonego wyginięciem.

Podłoże w akwarium powinien stanowić drobny piasek (na zdjęciu samica)

W publikacjach można spotkać dane mówiące o tym, że samiec może dorastać do 8 cm, ale w akwarium ryby są zwykle o 2-3 cm mniejsze. Samica ma charakterystyczne dwie czarne plamy na płetwie grzbietowej, otoczone jasną poświatą (samiec też niekiedy je ma, ale raczej szczątkowe i bledsze) oraz złoto-żółtawą górną część brzucha. Lekko wyłupiaste oczy opalizują od góry na niebiesko, a płetwy piersiowe, które służą rybie m.in. do podpierania się na podłożu (niczym u babek) są kremowo-szaro-niebieskawe (ich pierwsze promienie są zwykle jaśniejsze – nawet mlecznobiałe).

Agresja u omawianych ryb ma charakter głównie wewnątrzgatunkowy – zarówno samce, jak i samice obierają małe terytoria, których zwykle bronią

Agresja wewnątrzgatunkowa u tego gatunku ma raczej umiarkowany charakter, ale niekiedy zaskakuje nasileniem. Nawet bowiem zgodna para przeniesiona do nowego zbiornika może początkowo przejawiać wobec siebie wzmożoną agresję (podobnie jak u naskalników). Zarówno samce, jak i samice obierają małe terytoria, których bronią, przy czym samiec może też odganiać rywali z rewirów samic lub „wyżywać się” na partnerkach niedojrzałych do tarła. Nie jest to gatunek zbyt płochliwy. Choć może być utrzymywany z innymi mieszkańcami jeziora Tanganika, to jednak najlepiej jest chować go w zbiorniku jednogatunkowym.

Osobniki rodzicielskie przy muszli, w której, po wyczyszczeniu, nastąpiło tarło i odchowywane są młode

Ryba ta przejawia szereg bardzo ciekawych zachowań, które różnią się nieco w zależności od tego, czy mamy w akwarium parę, czy też grupę współplemieńców. Zwykle mniej lub bardziej intensywnie przekopują dno, zwłaszcza wokół muszli lub jamek. Niemniej para ryb utrzymywana przeze mnie jedynie przesuwała tylko lekko muszle i wykorzystywała na schronienie także groty/jazy powstałe z ułożonych kamieni i części glinianej mufki. Nie zauważyłem, aby ryby broniły przed sobą swoich rewirów. Raz tylko, podczas odławiania z sąsiedniego zbiornika samica mieczyka wyskoczyła mi z siatki i wpadła do „muszlowców”. Te od razu zaczęły okazywać jej agresję, uderzając gwałtownie pyskami i błyskawicznie odskakując.

Poza obronna samicy, która strzeże muszli z ikrą przed intruzem, który przypadkowo znalazł się w ich akwarium

Ryby te można trzymać w parach lub w grupie z przewagą samic, np. 2 x 5. Swoje uwagi opisują obserwując parę ryb w 60 l akwarium. Podłoże stanowił warstwa drobnego piasku o grubości około 4 cm. Z elementów wystroju możemy użyć kilku kamieni, a nade wszystko konieczne są muszle (ja używam tych po ślimaku winniczku). Można użyć także rurek z PCW lub ceramicznych (średnica i długość wspomnianych wyżej jamek) z zaślepkami na końcu lub „nadzianymi” muszlami, ale nie jest to bezwzględnie konieczne.

Zwykle ryby te mniej lub bardziej intensywnie przekopują dno, zwłaszcza wokół muszli lub jamek

W akwarium można posadzić pojedyncze rośliny. Lepiej jednak zdecydować się na gatunki pływające luzem, np. moczarkę argentyńską i/lub rogatek. U mnie para ryb zupełnie się nimi nie interesowała. Trzeba tylko pamiętać, że rośliny są dla tych ryb praktycznie zbędne, a jeśli chcemy wiernie odtworzyć w akwarium naturalne siedlisko L. kungweensis – wręcz niewskazane.

Dobrana para w zakamarkach akwarium

Woda powinna być w miarę twarda (do 25ºn), o odczynie obojętnym do zasadowego (pH 7-8,5) i temperaturze 23-26ºC. Dobra filtracja i natlenienie wody oraz regularne, cotygodniowe podmiany około 10-15% jej objętości na świeżą, to podstawa zachowania dobrego dobrostanu ryb. Żywienie powinno być dostosowane do wielkości ryb i ich otworów gębowych. Jedzą dobrej jakości karmę granulowaną, jak i płatkową. Osobiście podaję także siekane rureczniki i larwy ochotek.

W akwarium nie może zabraknąć pustych muszki, kamieni, a opcjonalnie, także wsadzonych pod kątem w piasek rurek

W naturze omawiany gatunek odbywa tarło w tunelowatych zagłębieniach w dnie. To dlatego niektórzy hodowcy stosują właśnie owe wspomniane przeze mnie wyżej cienkie rurki, których koniec wbijają pod skosem na 3-6 cm w dno. Para dobiera się samoistnie spośród grupy ryb (gatunek w zasadzie monogamiczny, ale relacje między tarlakami nie są zbyt trwałe). Samiec generalnie zajmuje inną kryjówkę niż samica (często w przeciwległym rogu akwarium).

Samiec charakterystycznie opierający się na płetwach brzusznych

To samica obiera muszlę, w której ryby odbędą tarło i nastąpi wychów młodych. Przed tarłem starannie czyści wybrane lokum – wpływa do końca muszli, po czym rozpościera płetwy brzuszne i cofając się ku wyjściu wygarnia nimi na zewnątrz wszelkie nieczystości (głównie piasek). Czasami pomaga jej w tym samiec, wpływając do muszli nierzadko razem z partnerką.

Wyłupiaste nieznacznie oczy opalizują od góry na niebiesko

Tarlaki nierzadko zmieniają muszle tak, iż ma się wrażenie, że młode nie wylęgły się w tej, którą pierwotnie z takim zapałem czyściły. Rano obserwowałem jak samica pilnuje muszli przy kamieniu, popołudniu w przeciwległym rogu akwarium, a następnego dnia – jeszcze w innym miejscu.  Najprawdopodobniej ryby te przenoszą niekleistą lub mało kleistą ikrę, larwy lub narybek.

W akwarium z L. kungweensis mogą rosnąć rośliny, ale ich ilość powinna być ograniczona do estetycznego minimum

Z jaj po około tygodniu wylęgają się larwy. Opiekę nad ikrą, larwami i młodymi sprawuje samica, ale bywają nader troskliwe samce, które jej w tym pomagają lub nawet wiodą prym. Generalnie jednak samiec zajęty jest obroną terytorium wokół swojej muszli. Narybek jest bardzo drobny – mierzy około 2,5 mm. Mimo to od razu zjada najdrobniejsze larwy solowca, choć najlepsze są larwy oczlików i wrotki (tzw. pył), a także roztarta karma sucha.

Młode osobniki zaczynają pięknie się wybarwiać

O tych pięknych rybach pisałem już wcześniej – patrz linki poniżej. Teraz jednak postanowiłem pokazać kilka fotek rosnącej młodzieży. Ze wszystkich bowiem gatunków ziemiojadów ten wydaje się mieć najbardziej wyrównany i najszybszy wzrost. Jest ponadto bardzo odporny i niezwykle wdzięczny do obserwowania, zwłaszcza potem, w okresie rozrodu.

Niewielka czarna plama widoczna jest już u podrostków

O chowie ziemiojada brazylijskiego pisałem wcześniej tu:

„Ziemiojad brazylijski. Chów”

O rozrodzie zaś tu:

„Ziemiojad brazylijski. Rozród”

Młodzież można trzymać w licznych grupach

Rosnące osobniki młodociane są bardzo żarłoczne i wymagają dobrej filtracji wody oraz regularnych jej podmian

Wyszukiwanie pokarmu zabiera młodym rybom najwięcej czasu

Na ciemnym tle barwy ciała ziemiojadów są najbardziej uwydatnione

Na tle zieleni młode ziemiojady brazylijskie prezentują się także całkiem atrakcyjnie

Samiec z odchylonymi pokrywami skrzelowymi i fałdami podgardla – widać ich piękną, intensywnie czerwoną barwę

Dymorfizm płciowy jest dobrze widoczny u osobników dorosłych. Samiec jest większy i intensywniej ubarwiony. Ma ponadto bardziej wydłużone i ostro zakończone płetwy grzbietową i odbytową (jednak wiele samic nie ma bynajmniej łagodnych czy tępych zakończeń, choć płetwy te są u nich znacznie krótsze). Dolna, przednia część ciała jest u samca znacznie intensywniej zabarwiona i rozleglejsza. Rzadko, ale bywają samice  niewiele ustępujące pod tym względem niektórym samcom oraz takie, u których czerwień jest ledwie widoczna (często).

Wyjątkowo ładnie wybarwiona samica

Najlepiej gdy przyszłe osobniki rodzicielskie połączą się w sposób spontaniczny, spośród gromadki niespokrewnionych ze sobą młodych ryb. Tak złączone pary są bowiem najzgodniejsze i najtroskliwsze wobec potomstwa. Owszem, niekiedy tarlaki złączone przez hodowcę od razu utworzą zgraną parę, ale najczęstszy scenariusz jest taki, że samiec przejawia agresję wobec partnerki, a ta, obolała, ratuje się ucieczkami. Ryby niedobrane mogą przez wiele miesięcy nie rozmnażać się.

Sympatyzująca ze sobą para

Celem rozmnożenia parę, która ze sobą sympatyzuje należy odłowić do oddzielnego zbiornika o poj., co najmniej 120 l. Dno wykładamy 3-4 cm warstwą drobnego podłoża, które dobrze jest wcześniej wyparzyć. Kilka płaskich kamieni na dnie lub ustawiona po kątem około 40º dachówka wystarczają jako miejsce do składania ikry. Zapewniamy także kryjówki (np. przewróconą na bok glinianą doniczkę). Powierzchnia wody może być przysłonięta przez roślinność pływającą.

Tarlaki obrały miejsce na gniazdo

Woda powinna być odstana i  dobrze napowietrzona – wystarcza tu wewnętrzny filtr gąbkowy. Choć „meeki” odbywają tarło praktycznie w każdej wodzie (oczywiście poza wartościami skrajnymi), to jej optymalne parametry są: twardość ogólna poniżej 10ºn, odczyn (pH 6,5-7,5) i temperatura 26-27ºC. Tarlaki (a szczególnie samiec) przybierają intensywne barwy. Mleczak stroszy płetwy, wygina wahadłowo ciało i odchyla pokrywy skrzelowe, co jeszcze bardziej eksponuje czerwień tej części jego ciała.

Czyszczenie kamienia, na którym zostanie złożona ikra

Po wyborze miejsca na gniazdo obie ryby pieczołowicie je czyszczą („szlifują”). Zwykle jest nim płaski kamień, ale bywa, że ikra składana jest na szybie, korzeniu lub nawet, choć rzadko, na szerokim liściu rośliny. Jeśli do tarła nie dochodzi przez 2-3 dzień, to tarlaki karmimy skąpo jedynie pokarmami naturalnymi, np. larwami wodzienia. Tarło prowokuje większa niż zwykle (30% i powyżej) podmiana wody (niekoniecznie na miękką, ale ja stosuję zawsze wodę z filtra RO) i chłodniejszą o 2-3°C.

Ikra „meek” w dobę po złożeniu

Czasami tarło prowokuje  wpuszczenie do zbiornika tzw. target fish, czyli 1-2 osobników obcego gatunku. Takim swoistym „chłopcem do bicia” może być np. kiryśnik lub zbrojnik. Jego obecność ma zachęcić parę do tarła (niektóre tarlaki muszą stale „coś” odganiać, aby wejść w nastrój do tarła) lub zniwelować  ewentualne kłótnie między rodzicami o opiekę nad potomstwem. Trzeba pamiętać, aby po złożeniu ikry szybko odłowić „target fish”.

Para hodowlana w czasie tarła – samica (poniżej) składa jaja na uprzednio oczyszczonym płaskim kamieniu

W czasie składania jaj można zaobserwować pokładełka tarlaków – większe i grubsze u samicy oraz cieńsze i bardziej szpiczaste u samca. Jaja są lekko żółtawe i lepkie. Samica składa je w kolistych rzędach w liczbie od stu kilkudziesięciu do ponad 400 sztuk. Ikrą opiekuje się głównie samica (wachluje płetwami piersiowymi, wybiera ziarna niezapłodnione, pleśniejące i strzeże gniazda przed intruzami). Samiec może jej w tym mniej lub bardziej pomagać, ale jego głównym zadaniem jest patrolowanie terytorium lęgowego.

Larwy przeniesione do zagłębienia w podłożu

Larwy wylęgają się po 2,5-3 dniach. Rodzice zwykle od razu przenoszą je do wykopanego uprzednio dołka w podłożu (bywa, że jest ich kilka i ryby raz za razem przenoszą do nich potomstwo). Przez kolejne 4-5 dni larwy zużywają zawartości pęcherzyków żółtkowych. Znakomitą karmą dla narybku jest tzw. pył, czyli larwy oczlików, wrotki i pierwotniaki, ale najczęściej narybek karmiony jest dedykowanymi pokarmami suchymi (np. Hikari First Bites) lub mrożonkami (moina, wrotka itp.).

Samiec patrolujący rewir lęgowy

Od 3. dnia można podawać larwy solowca lub nicienie „mikro”. Od 10. zaś przesiane, najmniejsze rozwielitki i oczliki oraz miażdżone na szkle i posiekane rureczniki. Także dedykowane pokarmy sztuczne mogą być stosowane, jako że młode są żarłoczne i mało wybredne. Podczas ich ich odchowu woda powinna być filtrowana i podmieniana 2-3 razy w tygodniu do około 50% objętości. Miesięczny narybek powinien mierzyć około 1 cm. Opieka rodziców może trwać przez wiele tygodni, ale zwykle oddziela się ich po 2-3 tygodniach.

Samica musi mieć zapewniony czas na odpoczynek po każdym tarle

Rozród „meek” nie zawsze się udaje. Bywa, że jedno z rodziców (zwykle) zjada jaja (rzadziej) lub larwy (częściej). Czasami dochodzi też do kłótni między tarlakami o opiekę nad narybkiem, co niekiedy ma dramatyczny przebieg i finał (wówczas lepiej jest odłowić samca). W momencie fiaska (np. cała ikra spleśniała) samica musi mieć co najmniej dwa tygodnie na odpoczynek. Inaczej samiec będzie mocno ją molestował i okazywał agresję. Może to doprowadzić do poturbowania lub nawet śmierci samicy.

Samiec w pozie odstraszającej, a samica wachluje płetwami piersiowymi nad ikrą

Sztuczny odchów młodych jest u „meek” jak najbardziej możliwy. Substrat z ikrą można wówczas przenieść do około 20 l lęgnika z identyczną wodą, stabilną temperaturą i napowietrzaniem. Jednak nie ma to jak odchów zbliżony do naturalnego, czyli z udziałem rodziców. Możliwość bowiem poczynienia ciekawych obserwacji oraz frajda ze zrobionych zdjęć lub nakręconych filmików jest tu bezcenna.

Samica z narybkiem

O chowie pielęgnicy Meeka pisałem tu:

„Pielęgnica Meeka. Chów”

Osobniki młodociane powinny być utrzymywane w grupach

Ta dostojna i majestatyczna ryba, zwana jest także akarą marońską. Należy do rodz. pielęgnicowatych (Cichlidae) i w naturze zasiedla czarne wody obydwu Gujan, Surinamu, Trynidadu i Wenezueli (delta Orinoko) w Ameryce Południowej. Choć ich barwy są stonowane, oscylujące wokół różnych odcieni brązu, to jednak urok ryb jest niezaprzeczalny. Oczywiście w odpowiednich warunkach środowiskowych.

Akary z Maroni nie kopią w podłożu i nie niszczą roślin

Po bokach ciała, w górnej części tułowia znajduje się czarna plama przypominająca nieco … dziurkę od klucza, od której wzięła się angielska nazwa gatunku – Keyhole cichlid. Charakterystyczna jest także ciemna, pionowa pręga biegnąca łukowato przez głowę, w tym oko. Inne ciemne rysunki na ciele mogą być widoczne lub nie w zależności od aktualnego stanu emocjonalnego osobnika. Całe ciało, a zwłaszcza płetwy mogą mienić się na żółto, a te ostatnie także na niebiesko (szczególnie ich krawędzie).

Samiec – widać wydłużone końce płetw grzbietowej i odbytowej

Cechy charakterystyczne „maronek” to przede wszystkim bardzo łagodny charakter i duża towarzyskość, ale też niestety wzmożona płochliwość. Im zbiornik jest gorzej urządzony (chodzi głównie o brak kryjówek, roślinności itp.), tym bojaźliwość ryb wzrasta. Przestraszone potrafią w panice uszkodzić sobie ciało (zwykle odpada kilka łusek) lub rozerwać płetwy, bądź nawet wyskoczyć z akwarium, o ile nie jest właściwie przykryte. Wówczas ryby bledną. Z kolei nocą ich ciała ciemnieją i pojawia się na nich „panterkowaty” wzór. Odłowienie dorosłego osobnika jest często wyzwaniem, gdyż w stresie płynie on gwałtownie i na oślep, robiąc przy tym błyskawiczne zwody.

„Maronki” to ryby płochliwe, stąd odpowiednie towarzystwo i dużo kryjówek w akwarium są bardzo ważne

Co więcej, omawiane ryby nie kopią zwykle w podłożu i nie niszczą roślin, stąd możemy wraz z nimi uprawiać wiele gatunków, w tym delikatniejsze, miękkolistne. Osobniki młodociane do czasu osiągnięcia dojrzałości płciowej prowadzą stadny tryb życia. Dlatego też należy w tym okresie utrzymywać je grupach złożonych z 5-7 osobników. W przeciwnym razie ryby będą czuły się źle, a ich rozwój nie będzie prawidłowy.

Samica jest mniejsza i ma krótsze płetwy

Najlepszym towarzystwem dla akar są spokojne, stadne ryby kąsaczowate, zbrojniki, kirysy, drobnoustki itp. Często widywałem je także w towarzystwie skalarów, a nawet paletek. Dodatkowe gatunki ryb w akwarium zmniejszają płochliwość akar. Dla 5-6 osobników potrzebny jest zbiornik o pojemności co najmniej 200 l, niemniej dobraną parę można utrzymywać w około 120 l akwarium.

Dobre samopoczucie akar w danym zbiorniku widać już na pierwszy rzut oka

Wystrój zbiornika to przede wszystkim elementy organiczne w postaci korzeni (idealnie, jeśli obrośnięte roślinami, np. mikrozorium), kawałków drewna, zatopionych gałęzi, bukowych lub dębowych liści, szyszek olszy itp. Woda powinna obfitować w garbniki i mieć lekko herbaciany kolor. Jako uzupełnienie wystroju można włożyć kilka kamieni i/lub łupin kokosu. Jako zaś podłoża używamy drobnego żwirku o ciemnym odcieniu lub grubszego piasku. Wówczas dobrostan akar zostanie zachowany na optymalnym poziomie.

Akary z Maroni preferują wodę miękką i lekko kwaśną, ale doskonale przystosowują się do praktycznie każdych warunków, poza oczywiście skrajnymi

Także parametry fizyko-chemiczne wody mają podstawowe znaczenie dla zdrowia i dobrego samopoczucia omawianych ryb. Optymalna jej twardość to 10-13°n (ale akary można łatwo przyzwyczaić do znacznie twardszej wody, np. 20ºn), odczyn kwaśny do lekko kwaśnego (pH 5,5 – 6,5) (lecz akary bez problemu znoszą wodę i delikatnie zasadową – lekko ponad pH 7,5) i temperatura rzędu 23-26ºC. Woda powinna znajdować się w bardzo lekkim, subtelnym ruchu i być zawsze dobrze natleniona (ryby wrażliwe na niedobór tlenu) oraz regularnie, najlepiej raz w tygodniu podmieniana w ilości około 15%.

W akwarium trzeba przede wszystkim dbać o dobrą jakość wody, stąd dojrzały filtr jest nieodzowny

Zabieg ten najlepiej jest połączyć ze starannym czyszczeniem dna zbiornika, gdyż wszelkie zalegające w nim resztki organiczne znacząco pogarszają jakość wody.  Należy zawsze dbać o to by poziom związków azotu znajdował się na jak najniższym poziomie, stąd konieczny jest wydajny i dojrzały biologicznie filtr. W zbiornikach zaniedbanych, o niewydolnej filtracji i wysokim poziomie azotanów w wodzie „maronki” zwykle krótko cieszą się dobrym zdrowiem, szybko zapadają na choroby i wkrótce giną (zwłaszcza młode, rosnące osobniki).

Samiec – w oczy rzuca się niebieskawy odcień płetw grzbietowej i odbytowej

Rośliny najlepiej jest sadzić w zwartych kępach, dających osłonę i tworzących naturalne kryjówki. Nie zapominajmy także o przykryciu części lustra wody gatunkami pływającymi. Tłumią one zbyt silne oświetlenie, co polepsza dobrostan akar i uwydatnia ich kolorystykę.

Akary z Maroni to ryby wszystkożerne

Akara z Maroni to ryba z natury wszystkożerna, stąd ich dieta musi być jak najbardziej różnorodna. W jej menu mogą znaleźć się zarówno wszelkie pokarmy żywe, jak i mrożone oraz suche. Dobrze jest także zapewnić dodatek pokarmu roślinnego, np. na bazie  spiruliny.

Samiec o pięknie wybarwionej przedniej, dolnej stronie ciała

Ryba ta, której nazwa w jęz. angielskim brzmi: Firemounth cichlid zotała po raz pierwszy opisana przez amerykańskiego ichtiologa Setha E. Meek’ea w 1904 r. Dorasta do około 10 (samica) i około 15 (samiec) cm. W niewoli dożywa ponad 10 lat. W naturze występuje w wodach południowego Meksyku (w tym Półwysep Jukatan) do Gwatemali, Belize i północnego Hondurasu. Populacje tych ryb zostały także zawleczone przez człowieka na Puerto Rico, Florydę czy Hawaje.

Para ryb (samiec po lewej) w zbiorniku towarzyskim

Generalnie, poza okresem tarła,  pielęgnica Meeka nie jest rybą agresywną. Niemniej do chowu w zbiorniku towarzyskim nadają się głównie osobniki młodociane (najlepiej czują się one w grupach po 6-8 ryb), mniej natomiast dorosłe. Jeśli bowiem dojdzie tu do dobrania się pary, a następnie tarła, to zachowanie „meek” wobec współmieszkańców zwykle przybiera agresywny charakter (obrona gniazda z ikrą i terytorium wokół niego).

Dorosła samica – im jaskrawsze oświetlenie i jaśniejsze podłoże, tym barwy ryb są bledsze

Zależy to jednak od indywidualnych cech osobniczych tarlaków. Zaobserwowałem na przykład, że w dużych akwariach z liczniejszą obsadą ryb dobrane pary „meek” nie są w stanie wyrządzić większej krzywdy współmieszkańcom (zwłaszcza gatunkom zwinnym, szybko pływającym), w przeciwieństwie do adekwatnej sytuacji w małym zbiorniku i przy niskiej obsadzie. Często też para trzyma się jednego miejsca w zbiorniku, a pozostałe ryby szybko niejako „uczą się” tam nie zapuszczać.

„Meeki” są często płochliwe

Scenariusz zachowań pielęgnic może być bardzo różny. Zdarzają się osobniki nader zaczepne i kłótliwe, a przy tym mające swe upatrzone ofiary, które stale prześladują. Także dwa dorosłe samce nie powinny znajdować się w jednym zbiorniku. Dlatego też dobrane pary powinno się, moim zdaniem, trzymać oddzielnie, względnie z innymi podobnej wielkości pielęgnicami z Ameryki Środkowej, kiryśnikami, zbrojnikami, a nawet większymi piękniczkowatymi itp.

Dorosła, dobrana para – samica u góry

Dla pary dorosłych ryb powinno się przeznaczyć co najmniej 150 l zbiornik. Jako podłoża najlepiej jest użyć drobnego żwirku lub grubszego piasku o ciemnym odcieniu. Rośliny – głównie duże i silnie rozkrzewione gatunki (np. kryptokoryny, żabienice) sadzimy raczej w pojemnikach obłożonych dodatkowo kamieniami. Bardzo wskazana jest roślinność pływająca. W akwarium nie może zabraknąć rozmaitych i odpowiedniej wielkości kryjówek, np. w postaci grot, przewróconych na bok glinianych doniczek, rozłożystych korzeni, gałęzi itp.

W akwarium z „meekami” nie może zabraknąć kryjówek

Optymalnie woda powinna mieć: twardość ogólną do 15ºn, odczyn lekko kwaśny do zasadowego (pH 6,5-8,0) i temperaturę 24-25ºC i być raz w tygodniu podmieniana (15-20%). „Meeki” bez szkody dla zdrowia okresowo znoszą zarówno niższą (około 15ºC), jak i wyższą (około 30ºC) ciepłotę wody. Mimo, że są odporne i dobrze radzą sobie w każdych niemal warunkach (oczywiście poza skrajnymi), to jednak szkodzi im długotrwale utrzymujące się zbyt wysokie stężenie związków azotu w wodzie. Może to doprowadzić z czasem do szeregu zmian chorobowych u ryb. Dlatego też w akwarium powinien być zainstalowany wydajny filtr, a woda znajdować się w lekkim, subtelnym ruchu.

Bardzo ładnie wybarwiona samica

Żywienie „meek” nie stanowi żadnego problemu, gdyż są one w zasadzie wszystkożerne. Najchętniej jedzą karmę żywą (kawałkowane dżdżownice,  larwy chruścików, kiełże, doniczkowce, larwy owadów, rureczniki itp.). Co do podawania rybom mięsa zwierząt stałocieplnych, to zdania hodowców są podzielone, ale zawsze najważniejsze, aby zachować tu  umiar i rozsądek. Z pokarmów roślinnych chętnie natomiast spożywany jest gotowany makaron, parzone płatki osiane, ogórek, cukinia, a nade wszystko spirulina. Wszelkie dedykowane pokarmy suche (płatkowe i granulaty) są również chętnie zjadane.

„Meeki” bez szkody dla zdrowia okresowo znoszą zarówno niższą (około 15ºC), jak i wyższą (około 30ºC) ciepłotę wody

U „meek” nierzadko trafiają się osobniki nader płochliwe, zwłaszcza w czasie aklimatyzacji w nowym akwarium. Dlatego też podstawą dobrostanu tych ryb jest właściwie urządzony zbiornik i odpowiedni dobór obsady. Trzeba też mieć na uwadze fakt, że dorosłe osobniki mają z natury mniejszą lub większą tendencję do przekopywania jego dna, co wiąże się z utrudnieniami w uprawie roślin. Wiele jednak osobników zupełnie nie kopie w podłożu lub robi to sporadycznie, bądź w minimalnym stopniu).