Para węży zbożowych po połączeniu – samica u dołu

Dorosły samiec jest zwykle mniejszy i szczuplejszy, ma także dłuższy ogon (nawet o 1/3), który jest ponadto masywniejszy i ma szerszą nasadę. U młodych płeć można określić poprzez sondowanie (tylko przez specjalistę!) lub masaż nasady ogona opuszkiem palca i delikatne wynicowanie genitaliów (tzw. Popping) – u samca – hemipenisów (rurki o długości kilku mm); u samicy – hemiclitorisów (brodawki 1-2 mm).

Zaloty i przygotowanie do kopulacji

Węże zbożowe można zimować, ale nie jest to bezwzględnie konieczne. Zwykle wystarczy bowiem okresowo (2-3 mies.) obniżyć gadom temperaturę w terrarium, np, poprzez wyłączenie części lub całego ogrzewania. Do rozrodu nadają się osobniki w wieku minimum 1,5 roku, a najlepiej dwuletnie. Samica rozpłodowa powinna być dobrze odkarmiona, mieć dobrą kondycję oraz masę ciała ponad 300 g.

Kopulacja

Jeśli zdecydujemy się na tradycyjne zimowanie, wówczas przez wspomniany okres czasu gady (tylko dorosłe, silne i zdrowe) powinny przebywać w temp. pow. 10-15ºC  i jego wilgotności 70-80% (piwnica, strych). Na miesiąc przed nim węża nie karmimy. Musi on bowiem wcześniej całkowicie się wypróżnić (pomaga tu kąpiel w letniej wodzie). Grubość ściółki na zimowisku powinna umożliwiać gadowi zakopanie się w niej. Konieczne jest naczynie z wodą

Samica składająca jaja

Samca do samicy (nie odwrotnie!) można dopuszczać trzykrotnie – na kilka godzin, co 1-2 dni lub zostawić gady razem przez 2-3 tygodnie. Ciąża trwa 7-8 tygodni. W tym czasie samica może żerować intensywnie (przez pierwszą połowę ciąży), sporadycznie, bądź wcale. Jaja składane są w kryjówce (np. w specjalnym pojemniku z warstwą wilgotnego wermikulitu lub mieszanki torfu z piaskiem i otworem w pokrywie) w liczbie od kilku do kilkunastu (rzadko powyżej 20).

Jaja w wilgotnym wermikulicie w plastikowym pudełku do przechowywania żywności

Samica zwykle przez kilka, kilkanaście godzin odpoczywa przy jajach (mają elastyczną, niby pergaminową osłonkę). Gdy tylko opuści kryjówkę jaja przenosimy (najlepiej w takiej pozycji, w jakiej zostały zniesione, nawet te zlepione) do plastikowych pojemników do przechowywania żywności z mikro otworkami w pokrywie, wypełnionych w ¾ wilgotnym wermikulitem. Jajo może wystawa c z niego do ok. ¼. Całość można luźno nakryć wilgotnym mchem.

Pojemniki z jajami w inkubatorze tzw. suchym

Pojemniki składujemy na dnie inkubatora (suchego lub mokrego). Temperatura powietrza powinna w nim wynosić około 27ºC, a wilgotność około 85%. Inkubacja jaj trwa 55-65 dni. Wermikulit należy co jakiś czas zwilżać (nigdy zaś jaj!), a sam inkubator (nie pojemniki z jajami!) przewietrzać przez 3 minuty co 2-3 dni. Na zdjęciu widać obłożenie ścian styropianowego inkubatora kablem grzewczym, naczynie z wodą oraz termometr.

Młode wężyki po wykluciu się z jaj

Jajo zdrowe ma tzw. turgor – jest jędrne i napięte. Osłonka może wprawdzie się uginać, ale nigdy odkształcać na trwałe. Jaj wyraźnie zapadniętych, pomarszczonych, zbrązowiałych czy zapleśniałych nie należy jednak usuwać, o ile nie zagrażają zdrowym.  Młody wąż ma na czubku pyska rogowy ząb jajowy, którym rozcina osłonkę jaja. Jej niewielkie nacięcie jest wskazane w przypadku klucia się słabszych osobników. Wężyk nie wychodzi z jaja od razu, lecz po jakimś czasie, trawiąc zawartość woreczka żółtkowego.

Młodym zapewniamy higieniczne pojemniki oraz miseczkę z wodą

Po wykluciu się z jaja gad mierzy 20-25 cm. Jego woreczek żółtkowy powinien być wchłonięty. Po 7-10 dniach przechodzi on pierwszą wylinkę i wówczas należy przystąpić do jego karmienia. Najlepiej odchowywać je indywidualnie. Wówczas wiemy, czy gad na pewno zjadł podany pokarm (żywe lub mrożone noworodki mysie) oraz oszczędzamy mu stresu, związanego z rywalizacją między współbraćmi. Czasami konieczne jest karmienie wężyków na siłę.

Karmienie młodych rozpoczynamy po pierwszej wylince

Młode powinny mieć zapewnione szczelne terrarium lub pojemnik (są mistrzami ucieczek), wyścielone papierowymi ręcznikami, z jakąś kryjówką, np. kawałkiem kory i naczyniem z wodą. Nierzadko wężyki obarczone są wadami, za które w większości przypadków odpowiedzialne są warunki środowiskowe, w tym szczególnie nieodpowiednia temperatura (także jej skoki) lub wilgotność powietrza w inkubatorze.

Martwe wężyki wyciągnięte z jaj po terminie wylęgu – widać zdeformowane głowy

O chowie węży zbożowych pisałem tu:

„Wąż zbożowy. Chów”

Terrarium dla zbożówki z konarami, basenem, korzeniami, kamieniami i źródłem ciepła

Ojczyzną tego niejadowitego węża, zwanego po angielsku Corn Snake, a po polsku potocznie zbożówką są Stany Zjednoczone (część poł-centr. i wsch.) oraz Meksyk (część półn.). Zasiedla rozmaite siedliska, także te blisko człowieka. Należy do rodziny połozowatych (Colubridae) i podrodziny Colubrinae, czyli węży właściwych. Wyjątkowo dorasta do 180 cm i osiąga masę ciała 1 kg, ale zwykle jest o 50-70 cm mniejszy i o ponad połowę lżejszy.

Zbożówki chętnie zakopują się w ściółce

Wąż zbożowy dobrze wspina się, pływa i zakopuje w podłożu. Zwykle łatwo się oswaja i przyzwyczaja do konkretnej osoby, rzadko kąsa. Generalnie prowadzi naziemny i dzienny tryb życia, ale w terrarium jest aktywny często także nocą. Dożywa zwykle kilkunastu lat, choć wyjątkowo nawet ponad 20. Idealne terrarium powinno być typu horyzontalnego. Dla jednego osobnika o długości około metra powinno ono mieć, moim zdaniem, wymiary: 90x40x50 cm.

Basen z wodą jest nieodłącznym wyposażeniem terrarium

Na wyposażenie terrarium składają się: źródło ciepła (emiter, żarówka, mata lub kabel grzewczy), basenik na wodę, konary/gałęzie, korzenie, płaty kory, sztuczne rośliny itp.). Jako ściółki najlepiej jest użyć włókna kokosowego, które można zmieszać z niewielką ilością odpylonych trocin, zrębków drewna, odrobiną piasku itp. Konieczne są dwie kryjówki – jedna w strefie ciepłej, a druga w chłodnej. Obie strefy powinny zajmować po około 50% powierzchni terrarium.

Podstawą żywienia węży zbożowych są myszy i szczury (żywe lub mrożone)

Zbożówka nie wymaga promieniowania UVB, a doświetlanie terrarium służy głównie obserwatorowi. Temperatura powietrza w nim powinna wynosić w dzień około 26ºC, a pod źródłem ciepła około 31ºC; nocą zaś o kilka stopni mniej. Optymalna z kolei wilgotność powietrza to 50-70%, czyli tak jak normalnie w mieszkaniu. Część chłodną terrarium z kryjówką można ewentualnie od czasu do czasu lekko spryskać letnią wodą.

Zbożówka nie wymaga promieniowania UVB

Podstawę żywienia stanowią myszy i szczury (żywe lub mrożone). Sporadycznie można podawać także jednodniowe kurczęta lub przepiórczęta. Częstotliwość karmienia zależy od wieku gada i jego kondycji, ale generalnie młode do roku życia karmimy 1-2 razy w tygodniu; dorosłe zaś co 7-14 dni. Mrożonkę przed podaniem wężowi należy rozmrozić i ogrzać do temperatury około 26ºC, np. przez namoczenie w ciepłej wodzie.

Wszelkie kryjówki są podstawą dobrego dobrostanu węży zbożowych w terrarium

Doświadczeniu hodowcy mający kilka węży karmią każdego z osobna, w pojemnikach bez podłoża. Zapobiega to rywalizacji gadów o pokarm oraz zatkaniu jelit w przypadku połknięcia większego kawałka ściółki. Maksymalna wielkość zadawanej porcji pokarmu powinna odpowiadać średnicy gada w jego najgrubszym miejscu. Żywa ofiara przed pożarciem jest duszona, choć nie zawsze. Czasami obserwuje się połykanie jej bezpośrednio po ataku.

Zbożówki zasadniczo prowadzą dzienny tryb życia, ale często aktywne są także nocą

Gdy wąż jest zestresowany (np. łapaniem go), często potrząsa ogonem i uderza nim rytmicznie o podłoże, co wywołuje odgłos podobny do grzechotki. Gady te mogą też atakować opiekuna, wyginając ciało w kształcie litery “S”. Dawniej wyróżniano kilka podgatunków, ale dziś mają one status oddzielnych taksonów. W niewoli wyhodowano setki odmian barwnych zbożówek, np. Amber, banded, blizzard, bloodred, butter, candy cane, frosted, ghost, lavender, motley, zig-zag i inne.

Wylinka, czyli zrzucony stary naskórek

U dorosłych wylinka, czyli zrzucanie starego naskórka zachodzi mniej więcej co 4-5 miesięcy. W tym czasie gad może być wycofany, mało ruchliwy a nawet agresywny. Zwykle nie przyjmuje wtedy pokarmu. Wylince towarzyszy charakterystyczne zmętnienie oczu i przytłumienie barw. Proces ten może trwać kilka dni. Hodowca powinien wtedy zwiększyć nieco wilgotność w terrarium (spryskiwanie).

Wąż zbożowy nie podlega rejestracji na terenie UE

Zbożówki chwytamy mniej więcej w połowie ich długości. Tak przed, jak i po dotykaniu gada należy dokładnie umyć ręce. Gatunek ten nie podlega rejestracji na terenie UE. Znakomicie nadaje się do chowu przez początkujących terrarystów. Szczególnie młode osobniki są mistrzami ucieczek, o czym zawsze trzeba pamiętać i szczelnie zamykać terrarium.

W kolejnej części omówię rozród węży zbożowych w warunkach hodowli amatorskiej.