Myszy pigmejskie to ssaki stadne i wysoce socjalne, stąd nigdy nie należy chować ich pojedynczo

Ten mały, dorastający wraz z ogonem do 11 cm ssak należy do rzędu gryzonie (Rodentia) i rodziny myszowatych (Muridae).  Osiąga masę ciała około 12 g. Ubarwienie nominatywne jest z wierzchu rdzawobrązowe, a od spodu jaśniejsze, zwykle białawe. Oczy są duże, podobnie jak uszy, które są osadzone z tyłu głowy. Ogon jest skąpo owłosiony i mierzy około 4 cm.

Woda ma kluczowe znaczenie dla myszy pigmejskich – jej dłuższy niż dobę brak może zakończyć się dla nich tragicznie

W naturze mysz pigmejska zamieszkuje Afrykę Subsaharyjską, poprzez Środkową i Wschodnią, aż do RPA i Suazi. Są to w większości tereny suche, pustynne, ubogie w wodę. Jednym ze sposobów pozyskiwania przez ssaki wody pitnej jest wygrzebywanie (odsłanianie) większych kamyków u wejścia do nor. Rankiem zbiera się na nich rosa, którą zwierzęta zlizują. W niewoli myszy pigmejskie są bardzo wrażliwe na dłuższy niż dobę brak wody.

Wszelkie kryjówki są w terrarium niezbędne

Ssaki te są stadne, wysoce socjalne, stąd nigdy nie należy chować ich pojedynczo. Członkowie stada wspólnie opiekują się potomstwem. Raz dobrana, o ustalonej hierarchii grupa jest agresywna i terytorialna wobec nowo wprowadzanych osobników. Samce w grupie nie prowadzą ze sobą poważniejszych walk, o ile zwierzęta nie są utrzymywane w nadmiernym zagęszczeniu, a pomieszczenie jest wystarczająco duże. Generalnie agresywniejsze są samice i to one bronią gniazda oraz młodych.

Myszy pigmejskie zwykle nie jedzą ani warzyw, ani zielonki czy owoców – co najwyżej mogą zlizywać z nich sok lub wodę

Myszy te są z natury ciepłolubne. Optymalna temperatura powietrza w pomieszczeniu to 22–26°C. W razie konieczności należy zamontować emiter ciepła, żarówkę lub matę grzewczą. Niemniej można je od małego łatwo przyzwyczaić do temperatury pokojowej (oczywiście w normalnie ogrzewanym zimą lokalu) i nie jest wówczas wymagane żadne dodatkowe dogrzewanie w terrarium.

W żywieniu, oprócz mieszanek ziaren dla ptaków ozdobnych duże znaczenie mają także owady karmowe, w tym szczególnie ich larwy

Przez lata, od wiosny do jesieni, prowadziłem hodowlę „pigmejek” w dużym, dobrze od góry zabezpieczonym akwarium, ustawionym na wolnym powietrzu na działce. Nocą i w zimne dni myszy miały jednak zapewnione dwie maty grzewcze. Ponadto za kryjówki służyły in wełniane lub puchowe kapcie, w których zakładały gniazda. Zapewniona była także gruba na około 15 cm, bogata w różnorodne elementy składowe ściółka, dodatkowo przykryta warstwą siana i suchych liści.

Ciepłe elementy w ściółce, jak np. stare bambosze są przez myszy bardzo lubiane i obierane na gniazda

Dlatego też, moim zdaniem, opinie o ciepłolubności gatunku są nieco wyolbrzymione. Najważniejsza dla omawianych myszy jest bowiem temperatura w kryjówce i jej najbliższym otoczeniu – tu powinna być ona rzeczywiście dość wysoka. Poza kryjówką, temperatura powietrza niższa o kilka stopni nie wpływa negatywnie na kondycję i zdrowie myszy (stopniowo do takich warunków przyzwyczajonych).

Myszy pigmejskie kopią nory w podłożu, szybko biegają i bardzo dobrze wspinają się oraz błyskawicznie skaczą

Są to zwierzęta wszystkożerne, aktywne całodobowo, choć najbardziej w nocy. Kopią nory w podłożu, szybko biegają i bardzo dobrze wspinają się oraz błyskawicznie skaczą niczym żywe sprężynki– ich łapanie może być nie lada wyzwaniem, zwłaszcza w mieszkaniu, po ucieczce z terrarium. „Pigmejki” mają bardzo szybką przemianę materii – muszą często coś jeść, są ruchliwe, szybkie, zwinne i nader ciekawskie.

W stosunku do człowieka myszy pigmejskie są zwykle płochliwe i nieufne

W stosunku do człowieka są zwykle płochliwe i nieufne. Zachowują stały dystans i niełatwo jest je oswoić, choć jest to możliwe. Ich mocz nie wydziela nieprzyjemnego, tzw. mysiego zapachu, jest znacznie zagęszczony. Dożywają 4 lat. Znanych jest kilka odmian barwnych, m.in. biała i niebieska.

Najlepszym dla nich pomieszczeniem jest terrarium

Najlepiej utrzymywać je w niewielkim haremie w terrarium (dla pary: 40×20×35 cm) albo pojemniku typu faunaboks. Klatki, nawet takie o rozstawie prętów mniejszym niż 0,5 cm, nie nadają się dla tych ssaków, gdyż są one w stanie przecisnąć się między prętami i uciec, zwłaszcza młode osobniki. Terrarium można urządzić w typie stepu, ale z dość grubą warstwą ściółki – co najmniej 8 cm.

Myszy pigmejskie są z natury ciepłolubne, ale …

Wskazane są różnorodne kryjówki (małe domki, budki, jaskinie, rury z kartonu, PCW, korka lub gliny, wyszczerbione doniczki, łupiny kokosu, itp.), a także korzenie, kamienie, suche wiechcie traw i trzciny, gałęzie, półki, poskręcane liny, drabinki oraz mały kołowrotek o litych ściankach. Zwierzęta chowane w grupie w małych, źle urządzonych pomieszczeniach często gryzą się wzajemnie, zwłaszcza po ogonach i uszach.

Przy przenoszeniu na małe odległości mysz można delikatnie chwycić za ogon, ale zawsze jak najbliżej jego podstawy

Myszy pigmejskie należy chwytać obiema rękami lub przenosić w kryjówce, np. kartonowej rurce z zatkanymi końcami, pojemniku itp. Przy przenoszeniu na małe odległości zwierzę można delikatnie chwycić za ogon, ale zawsze jak najbliżej jego podstawy. Tu jednak trzeba być przygotowanym na szybkie, paniczne jego ruchy całym ciałem. Afrykańskie myszy pigmejskie mogą przenosić pokarm w małych woreczkach (torebkach) policzkowych.

„Pigmejki” mają bardzo szybką przemianę materii, są ruchliwe, szybkie, zwinne i ciekawskie

Omawiane myszy mogą mieć od 18 do 34 par chromosomów. Jest to spowodowane występującymi w nich anomaliami strukturalnymi, głównie unikalną translokacją materiału genetycznego między autosomami a chromosomami płci. Skutkiem tego jest modyfikacja systemu determinacji płci. W populacji licznie występują osobniki o genotypie XY, które są biologicznymi samicami, a nie – jak można by oczekiwać – samcami. Oprócz tego spotyka się też samice o typowym genotypie XX.

Bogata w różne komponenty ściółka (siano, mech, liście, trociny, ścinki drewniane itp.) to gwarancja dobrego dobrostanu naszych podopiecznych

W żywieniu „pigmejek” dobrze sprawdzają się mieszanki dla ptaków ozdobnych, w których dominują różnorodne małe nasiona, m.in. kanar, len, owsik, konopie, murzynek, kardi, siemię lniane, różne gatunki prosa, słonecznika, ryżu i orzeszków oraz gryka, owies, sorgo. Dobre jest także proso w kłosach itp. Co jakiś czas podajemy także larwy i postacie dorosłe owadów karmowych (świerszcze, karaczany, szarańcze, larwy mącznika młynarka, drewnojady, kiełże z rodzaju Gammarus).

Koszatniczki to ssaki towarzyskie, ciekawskie, ruchliwe, stadne i wysoce socjalne

Gryzoń ten należy do rodziny koszatniczkowatych (Octodontidae). Jego ojczyzną jest Ameryka Południowa (środkowa część Chile, od równin nabrzeżnych po zachodnie zbocza Andów). W naturze kopie podziemne tunele. Jego nazwa w jęz. angielskim brzmi: Degu. Znanych jest kilka odmian barwnych, m.in. czarna, biała, kremowa, srebrna, piaskowa, łaciata i inne.

W niewoli koszatniczki dożywają 8 lat

Dorasta do 36 cm, z czego na ogon przypada do 16,5 cm. Masa ciała może dochodzić do 300 g. Ogon pokryty jest sztywnym włosem, który na jego końcu tworzy ciemno zabarwioną, gęstą szczoteczką. Ciemno zabarwione uszy są niemałe i prawie pozbawione włosów. Zęby zaś mają pomarańczowożółtą barwę. Wokół pyska znajdują się długie włosy czuciowe zwane wibrysami. Koszatniczki dożywają około 8 lat.

Koszatniczek nie powinno się utrzymywać pojedynczo

Omawiane ssaki są towarzyskie, ciekawskie i ruchliwe, a przy tym stadne i wysoce socjalne. Nie powinno się zatem trzymać ich pojedynczo. Chowamy je w parach bądź w haremie. Można także trzymać dwa lub trzy osobniki tej samej płci. Są aktywne praktycznie przez całą dobę, z krótkimi okresami snu. Generalnie są łatwe do oswojenia i dość łagodne, ale początkowo mogą wykazywać płochliwość i nieufność wobec opiekuna. Zdarza się, że gryzą.

Ssaki te chętnie zgryzają drewniane i plastikowe elementy pomieszczenia

Chętnie kopią w ściółce i dobrze się wspinają. Szczególnie samce są terytorialne i znaczą teren moczem. Kończyny piersiowe zwierzęcia są bardzo sprawne i chwytne. Zgryzają drewniane i plastikowe elementy pomieszczenia. Należy podawać im gałązki drzew owocowych i niektórych innych liściastych, ewentualnie pumeks. Mają rozbudowaną komunikację ruchową oraz głosową (piski, ćwierkania itp.).

Koszatniczki są ściśle roślinożerne

Koszatniczki są ściśle roślinożerne. Ich przewód pokarmowy nie jest przystosowany do trawienia dużych ilości pasz objętościowych soczystych. Podawania tych ostatnich należy zatem unikać lub stosować je jedynie w małych ilościach i niezbyt często, zawsze po uprzednim stopniowym przyzwyczajeniu do nich zwierzęcia.

W diecie cukry proste są dla koszatniczek najbardziej niebezpieczne

Ssak bardzo wrażliwy na zawartość w diecie cukrów prostych, których jego organizm nie potrafi metabolizować (zwłaszcza fruktozy zawartej, np. w jabłkach i gruszkach). Dodatkowo hormon insulina ma odmienną, nietypową budowę i znacznie słabiej reguluje stężenie cukru we krwi. Nadmiar powyższych związków w diecie, a także tłuszczów i węglowodanów (skrobia), skutkuje tu stałym wzrostem stężenia glukozy we krwi (hiperglikemia) i otyłością. Prowadzi to szybko do insulinooporności i rozwinięcia się cukrzycy typu II.

Koszatniczki źle żywione łatwo się otłuszczają

Systematyczne ścieranie stale rosnących siekaczy i zębów policzkowych jest bardzo ważne. Proces ten zachodzi podczas codziennego długotrwałego żucia niskokalorycznej karmy o wysokiej zawartości włókna, a małej tłuszczu, węglowodanów i białka (głównie siano, susze, gałązki drzew liściastych, zielonka), a nie jak się powszechnie uważa dzięki podawaniu twardej karmy, np. suchego chleba. Żucie karmy sprawia, że ssaki są stale zajęte i nie przejawiają niekorzystnych zachowań (np. wygryzania okrywy włosowej sobie lub towarzyszom). Zachowana jest dobra perystaltyka jelit, a tym samym sprawny pasaż treści pokarmowej.

Ssaki nie wydzielają nieprzyjemnego zapachu – ich kał jest bardzo suchy, a mocz zagęszczony

Zwierzętom należy 3–4 razy w tygodniu udostępnić pojemnik wypełniony (najczęściej w jednej trzeciej) specjalnym piaskiem/pyłem wulkanicznym do kąpieli „na sucho”. Dzięki temu następuje oczyszczenie okrywy włosowej z zalegających na niej zanieczyszczeń, zwłaszcza tłustych pozostałości wydzielin gruczołów. Kąpiel powinna trwać do 20 minut. Po tym czasie naczynie usuwamy, aby nie doszło do zanieczyszczenia piasku odchodami oraz by nie doprowadzić do nadmiernego przesuszenia włosów. Co jakiś czas wymieniamy piasek na świeży.

Zdenerwowana koszatniczka może uderzać ogonem o podłoże

Zdenerwowana koszatniczka może uderzać ogonem o podłoże. Biegając, trzyma zaś ogon zadarty do góry. Ssaki te są odporne na brak wody, ale wrażliwe na przegrzanie (optymalna temperatura powietrza to 19-21°C). Źle żywione, łatwo się otłuszczają. Mogą gromadzić pokarm w kryjówkach. Nie wydzielają nieprzyjemnego zapachu – kał jest bardzo suchy, a mocz zagęszczony. Występuje u nich zjawisko koprofagii (zjadanie nocnego kału miękkiego).

Przewód pokarmowy koszatniczek nie jest przystosowany do trawienia dużych ilości pasz objętościowych soczystych

Do chowu najlepsza jest metalowa, wielopoziomowa klatka o wymiarach dla dwóch osobników co najmniej 70 × 40 × 70 cm. Pomieszczenie należy wyposażyć w kołowrotek, konary, półki, drabinki, tunele, drewniany domek lub budkę. Ściółka powinna mieć minimum 10 cm grubości. Większą liczbę gryzoni można utrzymywać w przestronnej wolierze, także zewnętrznej – tu w okresie od maja do września.

Koszatniczek nigdy nie łapiemy jej bezpośrednio za ogon

Koszatniczkę najlepiej chwytać od góry, unieruchamiając głowę między kciukiem a palcem wskazującym. Nigdy nie łapiemy jej bezpośrednio za ogon, gdyż może ona w odruchu obronnym zrzucić z niego skórę. Na odsłoniętych tkankach często powstają wówczas rany, które łatwo mogą ulec zakażeniu. Niekiedy dochodzi do naderwania kręgów ogonowych, co kończy się interwencją lekarską i amputacją ogona.

Koszatniczce można pozwalać wychodzić z klatki, ale musi być pod stałym nadzorem opiekuna

Koszatniczka może być wypuszczana z klatki, ale nadzór nad nią jest konieczny (wszelkie otwory i zakamarki powinny zostać wcześniej starannie zabezpieczone). Najczęstsze choroby omawianych ssaków to zapalenie górnych dróg oddechowych (są wrażliwe na przeciągi i przegrzanie), zaćma związana z hiperglikemią/cukrzycą, ciężkie porody, wady zgryzu i zrzucanie skóry ogona. Jako zoonoza znaczenie ma praktycznie tylko grzybica.

Ciężarnej samicy należy zapewnić spokój i ciszę oraz dobrej jakości karmę

Celem dochowania się przychówku kawie domowe można utrzymywać parami (chów monogamiczny) lub w niewielkim haremie złożonym z 2-4 samic i jednego samca (chów poligamiczny). Ich rozród jest bardzo łatwy. Niemniej należy tu dogłębnie przemyśleć jego celowość, jak również z góry zaplanować odbiorców młodych. Ciężarnej samicy należy zapewnić spokój i ciszę oraz dobrej jakości karmę.

Najprościej jest rozmnażać kawie domowe parami – samiec u góry

Chcąc rozpoznać płeć u dorosłego osobnika najlepiej jest położyć go na grzbiecie i bardzo ostrożnie nacisnąć opuszkami palców na okolice narządów rodnych. U samca wyczuwalne będą jądra, można też wynicować prącie. U samicy genitalia wraz z odbytem tworzą literę „Y”, podczas gdy u samca odbyt wygląda jak litera „I”, nad którą widać otwór płciowy. Odległość od odbytu do ujścia cewki moczowej jest u samca większa. Samiec jest ponadto zwykle większy od samicy.

Do rozrodu powinny przystępować osobniki co najmniej 5-miesięczne, po osiągnięciu masy ciała 700–800 g (świnki rasowe), albo 4-miesięczne, o masie około 400 g (mieszańce)

Dojrzałość płciową osiągają już w wieku 5–8 tygodni (samice wcześniej), ale do rozrodu powinny przystępować osobniki co najmniej 5-miesięczne, po osiągnięciu masy ciała 700–800 g (świnki rasowe), albo 4-miesięczne, o masie około 400 g (mieszańce). Pierwsza ciąża powinna jednak mieć miejsce przed ukończeniem 6. miesiąca życia, czyli przed zrośnięciem się i usztywnieniem spojenia łonowego. W przeciwnym razie poród może być bardzo utrudniony.

Noworodki wkrótce po urodzeniu

Należy zwracać baczną uwagę, aby osobniki rodzicielskie nie były ze sobą spokrewnione. Nie należy dopuszczać do więcej niż trzech porodów w roku, gdyż może to doprowadzić do znacznego wyczerpania samicy. Jest to gatunek poliestralny. Cykl płciowy trwa 2–3 tygodnie (średnio 15 dni), a ruja 10–20 godzin.

Po obeschnięciu samica troskliwie zajmuje się potomstwem

Owulacja jest spontaniczna. Po kopulacji pochwa zostaje zamknięta tzw. czopem kopulacyjnym. Niekiedy po upływie doby zastępuje go czop woskowy. Długość ciąży wynosi średnio 63 dni. W miocie może być od 1 do 6 młodych (zwykle 2-3). Świnki morskie są zagniazdownikami. Rodzą się całkowicie owłosione, mają otwarte oczy, wyrżnięte zęby. Ich masa urodzeniowa wynosi 60–80 g. Samica ma tylko jedną parę sutków.

Samica z młodymi w wieku 2 dni

Dzięki temu, że młode rodzą się niemal samodzielne i znacząco zaawansowane w rozwoju ich odchów jest łatwy. Już po kilku godzinach po urodzeniu przejawiają zainteresowanie otoczeniem, a od trzeciego dnia zaczynają podgryzać pokarm stały. Rosną bardzo szybko i w wieku 4, a najlepiej 5-6 tygodni można bezpiecznie oddzielić je od matki.

Młode w wieku 5 dni

U samicy ruja poporodowa pojawia się zwykle mniej więcej dobę po wydaniu na świat potomstwa. Nie należy jednak dopuszczać do więcej niż dwóch, najwyżej trzech porodów w roku z uwagi na znaczne wyczerpanie samicy. W ogóle intensywne rozmnażanie kawii domowych w warunkach domowych, przy chowie amatorskim, nie powinno raczej mieć miejsca.

Samica z młodymi w wieku około tygodnia

W czasie odchowu młodym należy podawać najlepszej jakości karmę – młodą zielonkę, w tym zioła (głównie mniszek lekarski), utartą marchew i jabłko, wysokogatunkowe siano, markową mieszankę ziaren itp. Przez cały czas zwierzęta muszą mieć zapewniony dostęp do świeżej wody do picia.

Samica z potomstwem podczas karmienia

W obchodzeniu się z kawiami domowymi ważne są zasady chwytania/przenoszenia zwierząt. Niewątpliwie najlepiej jest, gdy jedną ręką obejmujemy okolicę barków ssaka, a drugą podtrzymujemy mu zad i kończyny miedniczne. Można też przenosić je na dłoni, przytulając delikatnie do siebie i osłaniając drugą ręką.

Samica z bardzo licznym miotem – tu konieczne jest zapewnienie zwierzętom urozmaiconego i racjonalnego żywienia, opartego na doskonałej jakości karmach

Kawie domowe zostały udomowione ponad 5000 lat p.n.e. przez plemiona andyjskie (m.in. Inków i Ajmarów). Do Europy sprowadzono je w XVI w. Są one spokrewnione z innymi południowoamerykańskimi gryzoniami, m.in. z kapibarą (Hydrochoerus hydrochaeris), która jest największym współcześnie żyjącym gryzoniem (osiąga masę kilkudziesięciu kilogramów), a także z marą patagońską (Dolichotis patagonum) i jeżozwierzami (Hystricidae).

Prawie odchowane młode kawie przy matce

W niektórych rejonach Ameryki Południowej kawie są hodowane na mięso (andyjska świnka morska, zwana cuy – niektóre krzyżówki mogą osiągać masę ciała od 2 do ponad 3 kg). U ssaków tych występują gruczoły zapachowe boczne (natłuszczające) i zlokalizowane na zadzie (przykryte włosem i niewidoczne). W tych miejscach sierść jest często przetłuszczona i posklejana, zwłaszcza u samców. Należy wówczas przemywać je letnią wodą z odrobiną szarego mydła.

Ukoronowanie hodowli – zdrowy, śliczny miot, odchowany przez troskliwą matkę

Zęby u kawii domowych rosną przez całe życie. Siekacze żuchwy są 2–3 razy dłuższe od siekaczy szczęki. Ssaki te są często wykorzystywane jako zwierzęta laboratoryjne. W skórze rasy skinny, która powstała w wyniku spontanicznej mutacji w 1978 r., nie występują cebulki włosów i gruczoły łojowe, a szczątkowe włosy, które wyrastają na twarzoczaszce i kończynach, są uszkodzone.

Młodym kawiom należy zapewnić jak najlepszy dobrostan, zwłaszcza zaraz po oddzieleniu ich od matki

Skóra osobników rasy skinny przypomina jednak pod wieloma względami skórę ludzką. Dlatego też rasa ta jest używana do badań nad barwą skóry, procesami gojenia ran itp. W żywieniu bezwłosych ras świnek stosuje się karmę bardziej kaloryczną, z uwagi na konieczność uzupełniania strat ciepła, które są skutkiem braku okrywy włosowej.

Czasami rodzi się tylko jedno młode, ale jest ono bardzo silne, szybko rośnie i wcześniej się usamodzielnia

Najczęstsze choroby kawii domowych to zapalenia górnych dróg oddechowych i gardła, rzadziej zapalenia płuc, choroby skóry (świerzb i grzybica), pododermatitis (głównie u zwierząt otyłych lub w przypadku braku higieny w pomieszczeniu), biegunki, zapalenie mięśni kończyn miednicznych, zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, torbielowatość jajników i torbiele skóry. Czasem zwierzęta mogą zarażać się od ludzi infekcjami grypopodobnymi. Jako zoonoza praktycznie znaczenie ma jedynie grzybica.

Radość z posiadania kawii domowych jest ogromna, zwłaszcza dla dzieci i młodzieży

O chowie kawii domowych pisałem wcześniej tu:

„Kawia domowa. Chów”

U kawi występuje fizjologiczne zjawisko koprofagii, czyli zjadania nocnego kału miękkiego

U kawii domowych występuje fizjologiczne zjawisko koprofagii, polegające na zjadaniu nocnego kału miękkiego (cekotrofów). Służy to wtórnemu wykorzystaniu z niego witamin z grupy B i K, zsyntetyzowanych uprzednio przez florę bakteryjną w jelicie ślepym. Trzeba też pamiętać, że na przednówku, po okresie zimowego przechowywania, warzywa i owoce tracą wiele wartości odżywczych.

W okresie wiosenno-letnim kawie karmimy przede wszystkim świeżymi zielonkami

W okresie wiosenno-letnim kawie karmimy przede wszystkim świeżymi zielonkami, tj.: trawy łąkowe, motylkowe (koniczyna, lucerna, wyka), zioła (babka lancetowata, mniszek lekarski, komosa, gwiazdnica, tasznik, krwawnik), a także młode pędy krzewów owocowych (malin, jeżyn, porzeczek) i niektórych drzew (np. akacji, lipy, klonu, topoli, brzozy, lipy, osiki, morwy oraz drzew owocowych). Rośliny nigdy nie mogą pochodzić z miejsc skażonych spalinami (metale ciężkie), intensywnie nawożonych oraz opryskiwanych pestycydami. Podajemy także warzywa, owoce, suche pieczywo, siano oraz mieszankę ziaren/granulat, lecz w mniejszych ilościach. Zwierzęta karmimy dwa razy dziennie – rano i późnym popołudniem.

Mino spożywania karm soczystych kawie powinny mieć zawsze dostęp do świeżej wody

Zarówno latem, jak i zimą konieczny jest także stały dostęp do świeżej wody do picia, którą należy codziennie zmieniać. Poidło należy regularnie myć, aby nie doszło w nim do rozwoju glonów lub sinic, co grozi poważnymi powikłaniami żołądkowo-jelitowymi lub też śmiertelnym zatruciem naszego  podopiecznego.

Kawie nie mają gruczołów potowych, dlatego łatwo dochodzi u nich do przegrzania organizmu

Optymalna temperatura powietrza dla kawii wynosi 15-20ºC. Wyższe temperatury, w pewnych okolicznościach (np. letnie upały przy braku zacienienia i wody), mogą okazać się dla nich niebezpieczne. Ssaki te nie mają bowiem gruczołów potowych i dlatego łatwo dochodzi u nich do przegrzania organizmu i udaru cieplnego. Wiosną i latem można utrzymywać je w osłoniętych przed opadami i słońcem klatkach na dworze. Zimą muszą mieć zapewnioną temperaturę co najmniej 12ºC.

Kawie domowe oficjalnie zwano wcześniej świnkami morskimi, ale ta ostatnia nazwa nadal powszechnie funkcjonuje wśród hobbystów

Mając działkę lub ogródek możemy skonstruować niewielki, przenośmy kojec (patrz zdjęcie), zawsze dobrze zabezpieczony od góry siatką o drobnych oczkach. Przesuwamy go po trawniku w miarę wyjadania przez zwierzęta zielonki. Pamiętamy, aby co najmniej 1/3 kojca była odpowiednio zadaszona chroniąc gryzonie przed deszczem i słońcem.

Systematyczne ścieranie stale rosnących siekaczy i zębów policzkowych jest u kawi bardzo ważne

U kawii bardzo ważne jest systematyczne ścieranie stale rosnących siekaczy i zębów policzkowych. Proces ten zachodzi najintensywniej podczas codziennego, długotrwałego żucia niskokalorycznej karmy o wysokiej zawartości włókna (głównie siano, susze, gałązki drzew liściastych, zielonka), a nie twardych z natury karm, jak się powszechnie uważa, które mają tu znaczenie jedynie pomocnicze.

Kawia w ogrodzie – zwierzęta powinny być stale pod nadzorem opiekuna, a najlepiej w osłoniętym kojcu

Ponadto zwierzęta zajęte wielogodzinnym żuciem pokarmu nie odczuwają znudzenia i nie przejawiają niekorzystnych zachowań (np. wygryzania okrywy włosowej sobie lub towarzyszom), a ich przewód pokarmowy pracuje prawidłowo. Zachowana jest również dobra perystaltyka jelit, a tym samym zapewniony sprawny pasaż treści pokarmowej. Osobniki, którym zapewnimy taki dobrostan cieszą się dobrym zdrowiem przez długie lata.

Oswojona kawia domowa jest niezwykle pociesznym, bardzo łagodnym pupilem

Niezjedzone resztki pokarmu usuwamy na bieżąco, nie dopuszczając do ich zepsucia. Ściółkę w klatce wymieniamy na świeżą 1-2 razy w tygodniu. Całą zaś klatkę wraz z wyposażeniem dokładnie myjemy i wyparzamy wrzątkiem raz w miesiącu. U ras długowłosych należy zapobiegać mierzwieniu i/lub sklejaniu się włosa poprzez regularnie (1-2 razy w tygodniu) rozczesywanie go za pomocą miękkiej szczoteczki.

Zwierzę mogące opuszczać swą klatkę musi być zawsze pod baczną uwagą hodowcy

Kawie domowe można kąpać tylko w wyjątkowych wypadkach używając letniej wody oraz szarego mydła, względnie odrobiny szamponu dla dzieci. Na okresowe przycinanie przerośniętych pazurków lub, co gorsza, siekaczy należy udać się do lekarza weterynarii, który zrobi to fachowo i bezboleśnie. Pozwalając zwierzęciu na wychodzenie z klatki i bieganie po pokoju miejmy na nie zawsze baczną uwagę.

U ras długowłosych konieczne jest regularne rozczesywanie włosa za pomocą miękkiej szczoteczki

Kupując kawię należy pamiętać, że może ona (zwłaszcza rasy długowłose) być przyczyną alergii u osób uczulonych. Zdarza się często, że zwierzę ma pasożyty zewnętrzne (zwykle wszoły, świerzb) lub wewnętrzne, stąd zaleca się, aby co jakiś czas poddać je badaniu przez lekarza weterynarii – specjalisty chorób gryzoni. Odpowiedzialny hodowca nie powinien nigdy oszczędzać na zakupie odpowiedniego transportera, w którym zwierzę miałoby zapewniony dobrostan.

Kawiom, jak i innych ssakom terrariowym nie wolno nigdy podawać pokarmów przeznaczonych dla ludzi, np. słodyczy, przypraw, chipsów itp.

Część pierwsza dotycząca chowu kawii domowych ukazała się tu: Kawia domowa. Chów cz. I

Kawie domowe są bardzo towarzyskie, łagodne i niekiedy płochliwe

Ssak ten należy do rzędu gryzoni (Rodentia) i rodziny marowatych (Caviidae). Pochodzi z Ameryki Południowej (Andy i trawiaste okolice jeziora Titicaca w Boliwii i Peru). Pierwotna, dzika forma nie występuje już w naturze, a spotykane na wolności osobniki to zdziczałe formy udomowione. Kawie domowe (dawniej zwane świnkami morskimi) mogą dorastać do 25 cm i osiągać masę ciała 800g (samica) – 1200g (samiec).

Generalnie kawie są ufne wobec opiekuna i łatwo się oswajają

U kawii brak jest ogona. Kończyny piersiowe są cztero-, zaś miedniczne trójpalczaste. Zwierzęta te wydają szereg odgłosów, tj. szczękanie zębami, kwiczenie, chrząkanie, gwizdy itp. Mają gruczoły zapachowe położone u podstawy kręgosłupa na zadzie, w okolicy pofałdowanego fragmentu skóry (normalnie gruczoł jest pokryty włosem i przez to niewidoczny). W niewoli żyją około 8 lat, choć nie brak doniesień o osobnikach dożywających nawet kilkunastu.

Skinny to rasa wyhodowana w niewoli o wrażliwej skórze

Są to ssaki stadne, towarzyskie i łagodne, choć można utrzymywać je także pojedynczo (zwykle jednak parami lub w haremie, bądź też razem osobniki tej samej płci). Przejawiają aktywność przez całą dobę, są umiarkowanie ruchliwe. Nie potrafią wspinać się ani skakać, najwyżej niezdarnie podskakują. Upadki z wysokości są dla nich bardzo niebezpieczne. Mogą oddawać mocz w jednym miejscu, lecz kał zawsze gdzie popadnie.

Rasa rex o krótkim, gładkim i miękkim włosie

Kawie są wrażliwe na stres. Z jego powodu mogą tracić apetyt lub wygryzać okrywę włosową sobie bądź współtowarzyszom. Bywają nierzadko płochliwe. Przestraszone, mogą zastygać w bezruchu na dłuższe chwile. Generalnie są ufne wobec opiekuna (niektóre osobniki zachowują jednak stały wobec niego dystans) i łatwo się oswajają. Bardzo rzadko gryzą lub drapią.

Kawia długowłosa rasy sheltie, zwanej też silkie – charakterystyczne są długie, proste, gładkie włosy

Na podstawie długości włosa wyróżniamy rasy krótkowłose (gładkowłosa, abisyńska, czyli rozetkowa, reks, czyli US teddy, crested, somali), o włosie półdługim (CH teddy, curly), długowłose (peruwiańska, alpaka, sheltie, texel, coronet, merino, angora, mohair, lunkarya) i bezwłose (całkowicie – baldwin, lub częściowo – skinny). W obrębie ras istnieją dziesiątki odmian barwnych (jedno-, dwu-, trzy- i wielobarwne, szylkretowe, himalajskie, holenderskie, dalmatyńskie, agouti i inne).

Kawia gładkowłosa rasy American

Najlepiej utrzymywać je w jednopoziomowej klatce (może być odkryta) lub pustym akwarium, o wymiarach dla pary 80×50×30 cm. Można wstawić domek, ale zazwyczaj wystarczy przykryć/osłonić część klatki. Innymi elementami wyposażenia są: drabinka na siano, specjalne legowisko z materiału lub niska platforma z litą drabinką albo schodkami, kula-paśnik oraz wieszak na warzywa i owoce – tzw. „szaszłyk”.

Nieodzownym wyposażeniem jest stabilne karmidło oraz zawieszone u góry specjalne poidło kulkowe

Dno klatki wysypujemy 6-7 cm warstwą mieszaniny odpylonych trocin i drewnianych ścinek, bądź granulatu (ssaki te wydalają dużą ilość kału i moczu). Można wstawić kuwetę, ale nie wszystkie osobniki będą z niej korzystać. Siano należy podawać także luzem, w małych kopkach, gdyż zwierzęta lubią się pod nim chować. Nieodzownym wyposażeniem jest stabilne karmidło (najlepiej, ciężkie kamionkowe) oraz zawieszone u góry specjalne poidło kulkowe.

Klatkę należy ustawić w miejscu jasnym, ale nigdy silnie nasłonecznionym, ani narażonym na przeciągi

Umieszczenie drabinki na siano i zielonkę jest bardzo wskazane, gdyż zapobiega zadeptywaniu ich przez gryzonie. Klatkę należy ustawić w miejscu jasnym, ale nigdy silnie nasłonecznionym, ani narażonym na przeciągi, koniecznie z dala od grzejników czy komputera. Ważne jest, aby ssak miał częsty kontakt wzrokowy z opiekunem, co znacznie ułatwi jego oswajanie.

Kawie praktycznie przez cały czas pobierają pokarm, robiąc sobie tylko krótkotrwałe przerwy na odpoczynek

Kawie domowe są typowymi roślinożercami – ich jelito ślepe jest rozbudowane z bogatą florą bakteryjną i pierwotniaczą. Praktycznie przez cały czas pobierają pokarm, robiąc sobie tylko krótkotrwałe przerwy na odpoczynek. Dlatego też powinny mieć zapewniony stały dostęp do paszy objętościowej suchej, np. dobrej jakości siana. Wówczas nie dojdzie do niebezpiecznego dla zdrowia otłuszczenia organizmu.

Suche, dedykowane mieszanki wieloskładnikowe i/lub pełnoporcjowe granulaty stanowią podstawę diety gryzoni

W sezonie zimowym podstawę żywienia stanowią suche, dedykowane mieszanki wieloskładnikowe (ziarna zbóż, pestki dyni, nasiona słonecznika, z dodatkiem suszu z zielonek i ziół lub suszonych warzyw i (lub) owoców są najlepsze oraz gotowe, dedykowane, pełnoporcjowe granulaty. Podajemy także warzywa (cykoria, kapusta, kalarepa, brokuły, kalafior, marchew i jej natka, buraki, liście rzodkiewki, obierzyny z ogórków), owoce (jabłko i obierzyny z nich, gruszki, melony) oraz siano.

Kawie domowe bardzo chętnie jedzą wszelką zielonkę

Dobrym dodatkiem (1-2 razy w tygodniu) są również płatki owsiane, a ponadto suszone mieszanki owocowo-warzywne (w tym z dodatkiem ziół), kolby (smakowe, owocowe, warzywne, ziołowe, mieszane itp.), gałązki drzew liściastych, preparaty mineralne i mineralno-witaminowe (kostki, bloczki i lizawki wapienno-mineralne lub witaminizowane) oraz smakołyki w postaci kolb lub dropsów smakowych.

U kawii witamina C musi być zatem dostarczana im w karmie

Kawie domowe, podobnie jak ludzie oraz nietoperze nie mają zdolności do syntetyzowania w swoich organizmach wit. C (na skutek mutacji utraciły one enzym oksydazę L-gulonolaktonową przekształcający L-gulonolakton w kwas askorbinowy). Witamina C musi być zatem dostarczana im w karmie. Można także stosować preparaty ją zawierające, najlepiej w kroplach podawanych doustnie (kroplomierzem lub małą strzykawką).

Do rozrodu przeznaczamy osobniki młode, całkowicie zdrowe i dobrze odżywione

Samiec jest nieco większy. Dobrze widoczne są u niego jądra, tworzące podskórne, ciemne uwypuklenia, a odległość między odbytem a prąciem jest znacznie większa. Dojrzałość płciową pietruszki osiągają w 5-6. tyg. życia. Do rozrodu powinny przystępować jednak po ukończeniu 3 miesięcy życia. Samica wybiera miejsce i buduje gniazdo.

Urządzenie terrarium ma wpływ na dobrostan zwierząt, a tym samym ich rozród

W warunkach hodowlanych opiekun  nie musi wstawiać do terrarium/klatki drewnianej skrzyneczki, domku czy innej tego typu kryjówki. Samica bowiem rodzi najczęściej w gnieździe zrobionym bezpośrednio w ściółce. Ciąża trwa około 21 dni. Jest to szczególny okres w życiu samicy, kiedy wzrasta nie tylko jej masa ciała, ale i nerwowość. Niekiedy obserwuje się także zmniejszoną aktywność, a nawet agresję w stosunku do współplemieńców lub opiekuna. Hodowca powinien zapewnić jej w tym czasie jak najlepszy dobrostan.

Samica w zaawansowanej ciąży

Utrzymywałem kiedyś dwie samice i samca pietruszki, które żyły w idealnej zgodzie do czasu, aż jedna z samic zaszła w ciążę. Wówczas wolna samica została przez parę zabita. Być może powodem takiego zachowania było niezbyt duże terrarium, co uniemożliwiało prześladowanemu osobnikowi ucieczkę i znalezienie bezpiecznej kryjówki.

Jednodniowe oseski

Omawiane ssaki charakteryzują się wysoką płodnością i plennością – w miocie może być nawet ponad 10 młodych. Wielokrotnie jednak rodzi się ich tylko 2-4 (zwykle 5-6). Lemingi to typowe gniazdowniki – ich potomstwo rodzi się nagie, ślepe, głuche i niedołężne – wymaga czynnej opieki ze strony matki. Samiec zwykle nie bierze udziału w jego wychowie, ale nierzadko przebywa w gnieździe razem z samicą i młodymi. Prawdopodobnie dodatkowo ogrzewa w ten sposób oseski.

Oseski w wieku 3 dni

Młode zaczynają widzieć około 12. dnia życia. Szybko rosną i samodzielne stają się po około miesiącu. Wtedy można odłączyć je od rodziców. W małym pomieszczeniu dorosły samiec często okazuje agresję wobec starszych synów. Możliwych jest 6 miotów w roku, ale nie wolno do tego dopuszczać. Samice, które rodzą kilka razy pod rząd szybko się bowiem wyczerpują i krótko żyją.

Młode w wieku 7 dni

Tak jak i u innych gryzoni występuje tzw. ruja poporodowa, która ma miejsce zwykle kilka do kilkudziesięciu godzin po wydaniu na świat potomstwa. Jej skuteczność jest różna, ale zwykle sięga około 70%. Zapłodnienie samicy wkrótce po porodzie jest dopuszczalne, ale tylko wówczas gdy jest ona w dobrej kondycji, a urodzony przez nią miot nie jest zbyt licznym i któryś z kolei.

Młode w wieku 10 dni

U gniazdowników dość częsty jest kanibalizm, czyli zjadanie noworodków przez zwykle samicę. Powodem tak skrajnego zachowania jest przede wszystkim nadmierne niepokojenie jej przez hodowcę. Nie należy zatem zbyt często zaglądać do gniazda, dotykać młodych (obcy zapach), zmieniać w tym czasie wystroju klatki, ani nawet wymieniać ściółki itp.

Młode w wieku 14 dni (jedno jest wyraźnie słabsze)

Kanibalizm może być także wynikiem braku wody do picia, skąpego żywienia (niedobór białka) lub, szczególnie w naturze, poczucia zagrożenia spowodowanego, np. panoszącymi się wokół drapieżnikami, niebezpiecznymi zdarzeniami, jak pożar, powódź, susza itp. Samica zjada wówczas potomstwo, aby szybciej móc w bezpieczniejszych warunkach wydać na świat kolejny miot (jest to swoista alokacja energii życiowej).

Rodzice z potomstwem w wieku 18 dni

Matka może również instynktownie pożerać chore lub słabe osobniki, dokonując jednocześnie naturalnej selekcji i dostarczając swemu produkującemu mleko organizmowi cennego białka. W czasie odchowu młodych samicy należy więc zapewnić ciszę i spokój oraz ustronne miejsce na gniazdo. Co ciekawe, u zagniazdowników (np. świnki morskie) kanibalizm występuje o wiele rzadziej, jeśli w ogóle.

Prawidłowe żywienie dorosłych osobników gwarantuje zdrowie także u ich potomstwa

Im liczniejszy miot, tym noworodki mają niższą masę urodzeniową i są po prostu słabsze. Walkę o dostęp do sutek wygrywają osobniki najsilniejsze. Słabsze coraz bardziej wówczas opadają z sił i wkrótce giną. U lemingów można podkładać nadliczbowe oseski innym samicom, mającym mniej liczne, ale będące w podobnym wieku mioty. Nie ma tu praktycznego zastosowania tzw. karmienie regulowane, które polega na naprzemiennym (co 2-6 godzin) dopuszczaniu do samicy raz silnych, a raz słabych młodych.

Lemingi to typowe gniazdowniki – ich potomstwo rodzi się nagie, ślepe, głuche, bezradne i niedołężne

Często lemingi stepowe przedstawiane są jako gryzonie świadomie popełniające samobójstwo. Jest to oczywiście fałszywy przesąd. W latach bowiem obfitości pokarmu, o łagodnej zimie i braku wrogów populacja tych gryzoni w naturze bardzo się powiększa. W poszukiwaniu żeru zmuszone są one podejmować dalekie wędrówki. Często giną wtedy masowo przy pokonywaniu naturalnych przeszkód (np. rzeki, jeziora), bowiem nie są w stanie racjonalnie ocenić zagrożenia – wskakując do wody, będąc przekonane, że zaraz z niej wyjdą, a tymczasem …☹

W mojej hodowli liczba młodych w miocie nie przekraczała zwykle 6 osobników

O zasadach chowu piestruszek pisałem wcześniej tu:
„Piestruszka. Chów”

Zgodna, niespokrewniona para, wychowana razem od małego

Rozróżnienie płci nie nastręcza zwykle trudności. W okolicach nasady ogona samiec ma dobrze widoczną mosznę z jądrami. Odległość między odbytem i ujściem cewki moczowej jest u niego znacznie większa niż u samicy. U samiczek poniżej 3. tygodnia życia na brzuchu widoczne są malutkie, łyse punkciki (zawiązki sutków). Dojrzałość płciową tłustogony osiągają już w 7.–8. tygodniu życia. Do rozrodu powinny jednak przystępować osobniki co najmniej 4-miesięczne, nie starsze jednak niż pół roku.

Samica w gnieździe na niedługo przed porodem

W celu zainicjowania kopulacji samicę przenosi się do klatki samca (nie odwrotnie!) na 8–10 dni, po czym najczęściej zapewnia się jej osobne pomieszczenie. Jeżeli zwierzęta nie walczą ze sobą, można to zrobić na krótko przed porodem. Młode (np. zaraz po odsadzeniu od matki), złożone z niespokrewnionych ze sobą osobników pary, można umieścić w jednym pomieszczeniu, ale zwierzęta należy przedzielić kratką, celem niedopuszczenia do zbyt wczesnej kopulacji i ciąży.

Oseski w wieku 2 dni w gnieździe

Nierzadko po połączeniu ze sobą osobników rodzicielskich mają miejsce gonitwy po całej klatce, po czym gryzonie stają naprzeciw siebie na kończynach miednicznych i uprawiają osobliwe godowe „boksowanie” lub „zapasy” (nie należy ich mylić z walką). Wydają przy tym piskliwe dźwięki i rozrzucają ściółkę na boki. Cykl płciowy trwa u samicy 6 dni, ruja kilka godzin, a ciąża około 20 dni.

Młode w wieku 11 dni

W miocie rodzi się od 2 do 9 młodych (zwykle 4–5). Tłustogony są typowymi gniazdownikami, czyli rodzą się głuche, ślepe, nagie i bezradne. Samica troskliwie się nimi opiekuje. Zauważyłem, że gdy w klatce obecny jest samiec, to matka rodzi młode w innej kryjówce niż przebywała dotychczas z partnerem.

Samica z młodymi w wieku 14 dni

Potem, gdy potomstwo jest już bardziej rozwinięte samiec jest do niego dopuszczany i cała rodzinka zajmuje zwykle tę samą ostoję. W przypadku, gdy ciężarna lub karmiąca matka bywa agresywna w stosunku do samca najlepiej jest go od niej oddzielić. Matki ustawicznie niepokojone lub w inny sposób narażone na stres mogą porzucać swoje młode lub dopuszczać się kanibalizmu.

Samice tłustogonów są bardzo troskliwe – tu z dwutygodniowym młodym

Młode odsadzamy w 4-5. tygodniu życia. W roku nie powinno się dopuszczać do więcej niż 3 miotów. Bardzo ważne jest zapewnienie samicy solidnego odpoczynku i zapewnienie jej pełnowartościowej karmy. W tym czasie powinna ona dostawać pełnowartościową karmę, w tym koniecznie ze sporą ilością białka zwierzęcego.

Młode w wieku 17 dni

Tłustogony podnosimy, chwytając je delikatnie palcami za skórę na karku. Można także trzymać zwierzę na dłoni i z wielkim wyczuciem przytrzymywać palcami drugiej ręki za nasadę ogona. Łagodne osobniki można łatwo zagarnąć od dołu obiema rękami i przykryć od góry kciukami. Więcej o tych i innych małych ssakach można przeczytać w mojej książce pt.: „Encyklopedia. Małe ssaki domowe”, Dragon Sp. z o.o., 2015.

Młode w wieku 21 dni

O chowie tłustogonów pisałem wcześniej tu:

„Tłustogon afrykański. Chów”

Trzytygodniowe młode wraz z rodzicami

Tu także osobniki rodzicielskie i młode w wieku 3 tygodni

Samica z młodymi w wieku 25 dni

Młode w wieku miesiąca

Piestruszki to gryzonie bardzo przyjazne, łatwo się oswajające i ufne wobec człowieka.

Piestruszka, zwana jest także lemingiem stepowym (Lagurus lagurus) to mały ssak należący do rzędu gryzoni (Rodentia) i rodziny chomikowatych (Cricetidae). W swojej ojczyźnie uważana jest za groźnego szkodnika upraw rolnych. Z drugiej jednak strony stanowi ważne źródło pokarmu dla drapieżników. Wykorzystywana jest także w placówkach badawczych jako zwierzę laboratoryjne.

Urok tych małych, urokliwych, łagodnych gryzoni jest niekwestionowany

Gryzonie te stają się coraz bardziej popularne w hodowlach amatorskich, zwłaszcza wśród młodych miłośników ssaków terrariowych. Stanowią bowiem doskonałą alternatywę wobec chowu popularnych chomików, myszoskoczków lub kawii domowych, jako zwierzęta nietuzinkowe, o ciekawym behawiorze i bardzo przyjazne wobec swego opiekuna. Żyją niestety krótko, bo tylko 2-2,5 roku.

Pietruszki bardzo lubią świeżą zielonkę

W naturze piestruszki występują w Azji (Chiny, Kazachstan, Kirgistan, Mongolia, Rosja) oraz Europie (Wschodnia Ukraina). Dorastają do około 11,5 cm (z czego na ogon przypada do 1,5 cm) i osiągają masę ciała do około 30 g. Znamiennym elementem ubarwienia jest czarna pręga biegnąca wzdłuż grzbietu, małe, czarne, nieco wyłupiaste, wysoko osadzone na głowie oczy, bardzo małe uszy (widoczne jako fałdy skóry) oraz krótki ogon pokryty delikatnym meszkiem włosów.

Lemingom nie podajemy nasion roślin oleistych, słodkich owoców oraz wszelkich smakołyków (w tym suszonych owoców i orzechów)

Ssaki te są z natury łagodne i ufne wobec człowieka. Przy prawidłowym obchodzeniu się z nimi łatwo się oswajają – można je głaskać i brać na ręce. Choć niektóre osobniki wyraźnie tego nie lubią, rzadko gryzą. Jeśli już to zazwyczaj tylko lekko podszczypują skórę zębami, bardziej w celach poznawczych aniżeli wrogich. Odznaczają się dość żywym usposobieniem i są aktywne niemal przez całą dobę, choć sporo czasu przesypiają w swoich kryjówkach.

Pokarm pochodzenia zwierzęcego można podawać lemingom co jakiś czas w małych ilościach

Z zainteresowaniem wychylają głowy ze ściółki, gdy tylko opiekun poda im świeżą porcję jedzenia, zwłaszcza zielonki. Dobrze biegają i niezmordowanie przekopują ściółkę na wszystkie strony (w naturze kopią podziemne systemy nor i komór, służących im do różnych celów, np. odchowu młodych, magazynowania pokarmu itp.). Oddają kał i mocz zwykle w określonym miejscu, choć czasem trudno jest to stwierdzić z całą pewnością.

Omawiane gryzonie nie wspinają się prawie wcale i słabo skaczą, a upadki z wysokości mogą być dla nich bardzo groźne

Zostawiają ślady zapachowe, ale ich mocz nie roztacza tak przykrego zapachu jak np. u myszy laboratoryjnej. Nie zapadają też w sen zimowy (hibernację). Nie wspinają się prawie wcale i słabo skaczą, a upadki z wysokości mogą być dla nich bardzo groźne. Dorosłe samce niebędące rodzeństwem mogą być wobec siebie agresywne. Nigdy nie wolno dołączać obcego osobnika do grupy o ustalonej już hierarchii bez uprzedniego przyzwyczajenia (może to zakończyć się jego zranieniem lub śmiercią).

Piestruszki są szczególnie wrażliwe na zawartość w diecie cukrów prostych (monosacharydy: glukoza, fruktoza, galaktoza i inne) oraz tłuszczy

Piestruszki są roślinożercami i mają dość szybki metabolizm. Uwielbiają m.in. liście mniszka lekarskiego, gwiazdnicy, krwawnika, koniczyn, traw, warzyw, np. nać z marchwi, liście kalarepy lub kalafiora itp. W diecie możliwy jest jednak niewielki (symboliczny wręcz) dodatek pokarmu pochodzenia zwierzęcego – bezkręgowców (larwy mącznika, drewnojady, małe świerszcze itp.), ugotowanego na twardo jaja kurzego lub odrobiny białego twarogu.

Piestruszki stają się coraz bardziej popularne w hodowlach amatorskich, jako alternatywa dla popularnych chomików lub kawii domowych

Podobnie jak np. koszatniczka gryzonie te są szczególnie wrażliwe na zawartość w diecie cukrów prostych (monosacharydy: glukoza, fruktoza, galaktoza i inne) oraz tłuszczy. Składniki te bowiem wyjątkowo szybko prowadzą u nich do otyłości, insulinooporności i rozwinięcia się cukrzycy typu 2. Ma to bardzo negatywne następstwa dla zdrowia zwierzęcia, o ile szybko nie podejmie się działań zaradczych.

Charakterystycznym elementem ubarwienia jest czarna pręga biegnąca wzdłuż grzbietu

A co może zrobić hodowca? Przede wszystkim należy czym prędzej zmienić dietę zwierząt. Jej podstawą powinno być przede wszystkim bardzo dobrej jakości siano oraz  susze, a także zielonki i warzywa. Nie podajemy natomiast nasion roślin oleistych (np. słonecznika), słodkich owoców oraz wszelkich smakołyków (w tym suszonych owoców i orzechów). Ziarna zbóż powinny być traktowane jedynie jako dodatek do diety. Lepiej jednak zamiast nich podawać standardowe mieszanki dla szynszyli lub koszatniczek.

W terrarium wskazane są wszelkiego rodzaju kryjówki

Oprócz odpowiedniej diety innym, ważnym z punktu widzenia zachowania przez lemingi dobrego zdrowia jest stworzenie im warunków zachęcających je do ruchu. Mam tu na myśli przede wszystkim systemy kryjówek, np. tunele w ściółce, odpowiednia jej warstwa umożliwiająca przekopywanie itp. Do klatki można też wstawić niewielki, lity kołowrotek, ale bez szprych, w które często wkręca się ogon lub kończyny zwierzęcia.

Piestruszki to zwierzęta stadne i nie należy nigdy utrzymywać ich pojedynczo

Są to zwierzęta stadne i nie należy nigdy trzymać ich pojedynczo. Najlepiej chowają się w haremach złożonych z samca i 2-4 samic. Jednak jeśli nie chcemy, aby nasi podopieczni się rozmnażali, wówczas można samca poddać kastracji (u lekarza weterynarii) lub utrzymywać rodzeństwo jednopłciowe, połączone ze sobą na wczesnym etapie życia.

Terrarium musi mieć sprawną wentylację, a akwarium być szczelnie nakryte metalową siatką o drobnych oczkach

Jako pomieszczenie do chowu najlepiej sprawdza się profesjonalne terrarium z dobrą wentylacją. Gryzonie te można także utrzymywać w pustym akwarium, ale zawsze szczelnie przykrytym pokrywą obciągniętą metalową siateczką o drobnych oczkach. Ich wymiary dla samca i 2-3 samic, to co najmniej 60 x 35 x 30 cm. Oczywiście im pomieszczenie dla gryzoni jest większe, tym lepiej i tym lepsze jest ich zdrowie oraz samopoczucie.

Ściółka powinna mieć grubość co najmniej 10 cm. Zwierzęta szybko przekopują ją po swojemu

Standardowe klatki dla chomików nie nadają się dla pietruszek, które bez trudu potrafią przecisnąć się między prętami. Z klatek mogę jedynie polecić modele przeznaczone dla myszy lub zabudowane przezroczystym plastikiem z ażurowym przykryciem. Drewniane (a nawet niekiedy plastikowe) elementy pomieszczenia są często zgryzane i powoli, acz systematycznie niszczone przez gryzonie, choć nie zawsze tak si ę dzieje.

Dlatego też od czasu do czasu zwierzętom należy podawać świeże gałązki liściastych drzew lub krzewów owocowych. Jako ściółkę stosujemy dość grubą (co najmniej 10 cm) warstwę torfu zmieszanego z trocinami, korą, suchymi liśćmi, mchem oraz sianem. Wymieniamy ją na świeżą co 1-2 tygodnie, w zależności od liczby zwierząt i wielkości pomieszczenia, w którym je utrzymujemy.

Od czasu do czasu gryzoniom należy podawać świeże gałązki liściastych drzew lub krzewów owocowych

Jakkolwiek byśmy nie układali ściółki to zwierzęta i tak szybko przemodelują ją po swojemu i wszystko wymieszają. Przy okazji następuje tutaj zakopywanie w podłożu karmy, która w przypadku zielonki i warzyw szybko ulega zaparzeniu i zepsuciu, co naraża naszych podopiecznych na zatrucia i obniża ich dobrostan. Należy zatem codziennie usuwać niedojedzone resztki pokarmu.

Piestruszki to gryzonie bardzo ciekawskie i kontaktowe

Bardzo wskazane są wszelkie kryjówki, np. rurki z PCW o średnicy około 4 cm, tekturowe tunele, korzenie, kępy suchego mchu i siana, sterty gałązek itp.   Lemingi są na tyle spokojne, że w celu złapania można zagarniać je obydwoma dłońmi. Ewentualnie dopuszcza się także delikatne uchwycenie palcami za skórę na karku i przytrzymanie zwierzęcia drugą dłonią od spodu.

Tłustogony to zazwyczaj łagodne i potulne gryzonie

Ten niewielki gryzoń dorasta wraz z ogonem (ten mierzy do 6 cm) do mniej niż 15 cm i należy do rodziny myszowatych (Muridae). W języku angielskim zwany jest Fat-tailed Gerbil lub Duprasi Gerbil. Jego ojczyzną jest Afryka Północna – pas od Algierii po Egipt. Odkrywcą tłustogona w 1880 r. był francuski zoolog Fernand Lataste (1847–1934), który podczas swych badań natknął się na nie w północnej Algierii.

Ojczyzną tłustogonów są surowe, niegościnne tereny Afryki Północnej

Naturalne środowisko życia omawianego ssaka to pustynie skalne. Są to zwykle tereny surowe i nieprzyjazne (brak lub bardzo skąpe opady, silne wiatry, duże dobowe wahania temperatury powietrza, uboga baza pokarmowa). Niemniej tłustogony spotykane są także na przybrzeżnych nizinach. W naturze prowadzą nocny tryb życia. Przy niedostatku pokarmu żyją zazwyczaj samotnie, a w czasie jego obfitości – łączą się w niewielkie grupy rodzinne (najczęściej matka z młodymi).

Tłustogony często określa się go jako gatunek pośredni pomiędzy chomikami a myszoskoczkami.

Zwierzęta zamieszkują podziemne nory, które albo same kopią (umożliwiają im to mocne pazurki) lub też zajmują te opuszczone przez inne zwierzęta (najczęściej). Upał przeczekują w kryjówkach, ale widywane są także za dnia na rozpalonym słońcem piasku. Tłustogony są bowiem dobrze przystosowane do życia na pustyni – podeszwowe i dłoniowe powierzchnie krótkich kończyn są częściowo pokryte włosami, a białe ubarwienie spodniej części ciała odbija ciepło wydzielane przez nagrzane podłoże.

W budowie morfologicznej gryzonie najbardziej zdumiewa jego ogon – gruby, pałkowaty, skąpo owłosiony, miękki, pulchny i żywo różowy

W ich budowie morfologicznej najbardziej zdumiewa ogon. Mierzy on 3-5 cm długości, jest krótki, gruby, pałkowaty, skąpo owłosiony, miękki, pulchny i żywo różowy. Pełni on rolę magazynu tłuszczu (źródło energii w kryzysowych sytuacjach życiowych) niczym garby u wielbłądów. Jest także swoistym wskaźnikiem stanu zdrowia i kondycji zwierzęcia – ogon cienki, pomarszczony, o nieregularnych brzegach wskazuje na chorobę lub osłabienie organizmu (np. samicy z powodu odchowania kolejnego miotu). Niejednokrotnie pokrywają go blizny, gdyż walczące ze sobą samce starają się nawzajem kąsać właśnie w ogony.

Tłustogon afrykański – szczegóły głowy

Gryzoń osiąga masę ciała niewiele ponad 40 g (wyjątkowo nawet ponad 90 g). Ciało jest zaokrąglone, szerokie i nieco spłaszczone, głowa wydłużona w tzw. lisi pyszczek. Okrywa włosowa jest bardzo miękka, gęsta i puszysta. Oczy są duże, okrągłe i wyłupiaste (dobre widzenie w nocy), uszy nisko osadzone, różowawe, lekko owłosione. Samce mają na brzuchu gruczoły zapachowe, których wydzielina jest praktycznie niewyczuwalna dla człowieka. Wydają ciche odgłosy. Dożywają 7 lat, choć zwykle 3-4 lata.

Do chowu najlepsze jest szczelne terrarium o wymiarach dla jednego osobnika, co najmniej 50×30×35 cm

Do chowu konieczne jest terrarium lub akwarium (dla jednego osobnika powinno mieć wymiary co najmniej 50×30×35 cm), zawsze szczelnie przykryte drobną siatką. Jako ściółkę stosujemy 10–20-centymetrową warstwę torfu zmieszanego z trocinami, korą, suchymi liśćmi oraz sianem. Zapewniamy rozmaite kryjówki, w których gryzonie chętnie się chowają i odpoczywają (np. mały domek, wyszczerbiona doniczka, rurki z PCW lub tekturowe o średnicy około 4 cm oraz kołowrotek itp.).

Niektóre osobniki mogą korzystać z kąpieli piaskowych

Dwa, trzy razy w tygodniu należy wstawiać do pomieszczenia pojemnik ze specjalnym piaskiem do kąpieli (jak dla szynszyli). Nie wszystkie jednak osobniki chętnie z niego korzystają. Zamiast ściółki można użyć warstwy grubszego piasku (kilka cm). Doskonałym urozmaiceniem takiego zbliżonego do naturalnego środowiska będą wówczas kamienne groty, korzenie, suche kępy traw lub suche, ulistnione pędy drzew liściastych (np. wierzby).

Tłustogony przejawiają zachowania terytorialne i generalnie są samotnikami

Tłustogony lubią ciepło, dlatego gdy utrzymujemy je w pomieszczeniu nieogrzewanym (np. w domku na działce), to należy zapewnić im źródło ciepła, np. matę grzewczą (zwłaszcza w zimniejszej porze roku). Ssaki te przejawiają zachowania terytorialne i generalnie są samotnikami. Utrzymywane parami lub w haremie, mogą być wobec siebie agresywne, zwłaszcza samice w ciąży albo karmiące. Najlepiej więc utrzymywać je pojedynczo, choć z powodzeniem można wspólnie trzymać dwa osobniki tej samej płci (idealnie, jeśli pochodzą z jednego miotu) albo samicę z młodymi.

Gryzoniom zapewniamy rozmaite kryjówki, w których gryzonie chętnie się chowają i odpoczywają

W niewoli ssaki te są mniej lub bardziej aktywne przez całą dobę, choć większą część czasu przesypiają. Są umiarkowanie ciekawskie i dość mało ruchliwe, ale nocą z zapałem eksplorują otoczenie, np. przekopują ściółkę. Po oswojeniu są łagodne w stosunku do opiekuna. Rzadko gryzą, a jeśli już to jedynie w sytuacjach dla siebie stresowych, np. gwałtownie obudzone lub znienacka złapane. Trafiają się wszakże osobniki zdecydowanie agresywniejsze, zwłaszcza samice.

Tłustogony są wszystkożerne z przewagą w diecie komponenty zawierającej białko zwierzęce

Ssaki wszystkożerne z przewagą jednak białka zwierzęcego (w naturze są to głównie rozmaite bezkręgowce). Zadowalają się markową mieszanką ziaren dla myszoskoczków i chomików (można je zmieszać dodając nieco granulatu z wysuszonych i sproszkowanych roślin). Chętnie jedzą też świeże warzywa (marchew, buraki czerwone, cykoria itp.) i zielonkę (mniszek lekarski, krwawnik pospolity, gwiazdnicę pospolitą, trawy itp.), mniej za to smakują im owoce (głównie jabłka). Od czasu do czasu skubią także suchy chleb, sucharki, gałązki drzew liściastych itp.

Odchody omawianych ssaków są silnie odwodnione, stąd wydzielają znacznie mniej przykrego zapachu niż ma to miejsce np. u myszy, szczurów czy chomików

Regularnie, zwykle 2-3 razy w tygodniu należy podawać im niewielką ilość (objętość owocu wiśni) pokarmów pochodzenia zwierzęcego. Mogą to być: chudy twaróg, ugotowane na twardo jajko kurze, odrobina suchej lub mokrej karmy dla kociąt, lecz najważniejsze są larwy i postacie dorosłe owadów karmowych (larwy mącznika młynarka i jedwabników, drewnojady, kiełże z rodzaju Gammarus (suszone), świerszcze, karaczany). Choć pobór wody jest u omawianych ssaków niski, to jednak w pomieszczeniu nie może zabraknąć poidełka kulkowego.

Piękna, zgodna para rodzicielska z młodymi

Tłustogony prawie wcale się nie wspinają, a upadki z wysokości mogą być dla nich bardzo groźne (ssak ten nie potrafi dobrze oceniać wysokości, na której się znajduje). Chętnie jednak korzystają także z kołowrotka o średnicy około 20 cm, bądź z dysku dla gryzoni. Dodatkowo ich odchody są silnie odwodnione, stąd wydzielają znacznie mniej przykrego zapachu niż ma to miejsce np. u myszy, szczurów czy chomików.